Sağlıklı Embriyo Seçimi . Op.Dr.Aziz İhsan Tavuz

. Bugün tüp bebek tedavisinde en önemli adımlardan biri olan sağlıklı embriyo seçimi hakkında bilgi vermek istiyorum. Yayın sırasında aklınıza takılan her soruyu rahatlıkla sorabilirsiniz. Yetişemediğimiz sorular olursa bana özel mesajla iletebilirsiniz, mutlaka dönüş yaparım.

Tüp bebek tedavisinde yumurtaları olgunlaştırıyor, topluyor ve laboratuvar ortamında spermle birleştiriyoruz. Döllenme gerçekleştiğinde ertesi gün kontrol ediyoruz. Normal ve sağlıklı döllenmede, tek hücre halindeki zigotun içinde iki çekirdek görmeyi bekliyoruz. Ardından embriyo her gün belirli bir gelişim süreci izler:

• 2. gün: 2–4 hücre

• 3. gün: genellikle 8–10 hücre

• 4. gün: hücre sınırlarının kaybolduğu “kompakt” aşama

• 5. gün: yaklaşık 120 hücreli, blastokist aşamasına ulaşmış organize bir canlı

Bu aşamada artık hücreler görevlerine ayrılır: bazıları bebeği, bazıları plasentayı, bazıları da zarları ve göbek kordonunu oluşturur. Ancak her embriyo aynı hızla ve aynı kalitede ilerlemez. Çünkü her yumurta ve her sperm birbirinden farklıdır; tıpkı kardeşlerin birbirine benzememesi gibi.

Embriyoları değerlendirirken; hücrelerin eşitliği, sitoplazmanın parlaklığı, çekirdek yapısı, fragmantasyon oranı gibi pek çok kriteri dikkate alıyoruz. Ama burada önemli bir nokta var: mikroskop altında çok iyi görünen her embriyo sağlıklı olmayabilir. Orta kalite embriyolardan sağlıklı çocuklar doğabildiği gibi, en iyi görünen embriyoların kromozom anomalileri de çıkabiliyor.

Hastanın yaşı embriyo seçimini doğrudan etkiliyor. 30 yaşındaki bir kadınla 40 yaşındaki bir kadının embriyolarını aynı şekilde değerlendiremeyiz. Genç hastalarda genellikle 5. güne gidip kaliteli blastokist transferi tercih ederiz. Ancak ileri yaşta ya da yumurta sayısı az olduğunda bazen 3. gün transferi planlamak zorunda kalabiliyoruz. Çünkü o durumda embriyo seçme lüksümüz olmayabiliyor.

Tekrarlayan başarısızlıklar veya düşükler yaşayan hastalarda, genetik test (PGT) ile embriyo kromozomlarını incelemek büyük önem taşıyor. Bu sayede sağlıklı tek bir embriyo transfer edilerek gebelik şansı %70–75’e kadar çıkabiliyor. Özellikle 35 yaş sonrası, sperm DNA hasarı yüksek olan erkeklerde ya da sigara içen çiftlerde genetik test daha da kritik hale geliyor.

Sonuç olarak embriyo seçimi her hasta için farklıdır. Çiftin yaşı, yumurta ve sperm durumu, daha önceki denemeleri, hatta psikolojik ve tıbbi öyküsü dikkate alınarak bir yol haritası çizilir. Tüp bebek süreci kısa bir tedavi değil; hazırlık, değerlendirme, embriyo gelişimi ve transfer aşamalarını kapsayan uzun bir yolculuktur. Bu yolculukta doğru planlama yapılmazsa başarıya ulaşmak zorlaşır.

Soru: Sağlıklı embriyo ne demek? Kriterleri kişiden kişiye değişir mi?
Cevap : Sağlıklı embriyo, kromozom yapısı normal olan embriyodur. Mikroskop altında iyi görünen her embriyo sağlıklı olmayabilir. Dolayısıyla bazen sadece morfolojik değerlendirme yetmez, genetik inceleme de gerekebilir.

Soru: İlk defa tüp bebek tedavisine girecek bir hasta ile defalarca deneme yapmış hastanın embriyo seçimi aynı mı olmalı?
Cevap: Hayır, aynı olmamalı. İlk denemelerde genç bir hastada kaliteli blastokist seçimi yeterli olabilir. Ama tekrarlayan denemelerde ya da düşük öyküsü varsa genetik test yapılması gerekir.

Soru: Embriyo hücreleri eşit büyüklükte değilse bu sağlıksız olduğu anlamına gelir mi?
Cevap: Evet, genellikle olumsuz bir işarettir. Hücrelerin eşit büyümesi, sitoplazmanın parlak olması ve çekirdeklerin düzenli olması iyi gidişatı gösterir. Hücrelerde düzensizlik veya yüksek fragmantasyon embriyonun sağlıklı gelişmediğini düşündürür.

Soru: Orta kalite embriyolardan sağlıklı gebelik olur mu?
Cevap: Evet, olabilir. Çok iyi görünmeyen embriyolardan da sağlıklı doğumlar gerçekleşebiliyor. Bu nedenle her zaman görüntüye bakarak karar vermiyoruz.

Soru: Sperm kalitesi ve sigara embriyo sağlığını nasıl etkiler?
Cevap: Sperm DNA hasarı yüksekse embriyoların 5. güne ulaşması zorlaşır, gebelik hiç oluşmayabilir veya düşükle sonuçlanabilir. Günümüzde erkeklerde en büyük sorunlardan biri sigara kullanımına bağlı sperm DNA hasarıdır.

Soru : 27 yaşındayım. Rezerv düşük. İki tüp bebek negatif. 3. gün 7-6-5 hücreli embriyolar gebelik vaat eder mi?”

Cevap: Yaşınız genç olduğu için bu embriyolar gebelik vadeder. Ancak başarı şansı; erkek faktörünün yeterince değerlendirilip hazırlanmasına (sigara, vitamin-yaşam tarzı, semen parametreleri, spermde iltihap vb.) ve sizin tarafınızda gözden kaçan tutunma engellerinin araştırılmasına bağlıdır. İki kez negatif sonuç varsa, “bir yerde sorun var” kabulüyle, transferden önce kapsamlı inceleme yapılmasını öneririm. Birden fazla embriyo varsa 5. güne ilerletme de mantıklı olabilir.

Soru : 17 yumurta toplandı, 8 ICSI yapıldı, iki iyi gidiyordu; biri geriledi. Kalan 1 adet orta kalite 5. gün embriyosu tutar mı?”

Cevap: Yaş bilgisi kritik. 40 yaş civarı ise tek bir 5. gün orta kalite embriyonun yaklaşık %25 tutma olasılığından söz edebiliriz; yaş arttıkça bu oran azalır. Toplanan yumurta sayısı fena değil; buna rağmen az sayıda blastokist kalmış ve PGT fırsatı da doğmamış. Bu senaryoda ikinci bir görüş ve protokol gözden geçirme (uyarı, laboratuvar akışı, kültür, destek tedavileri) yerinde olur. Elinizde embriyo varsa denersiniz; fakat bir sonraki siklus için planlamayı mutlaka optimize edin.

Soru:  40+ yaş çiftte Sperm DNA hasarı %12,9. 5. gün embriyolar genetikten anormal geldi. Bu değer çok mu yüksek?”

Cevabım: Eşik olarak %10 alınır; %12,9 sınırın üzerindedir ancak “çok yüksek” değil. Sigaranın bırakılması, yaşam tarzı-antioxidant desteği ve hedeflenen androjenez süreci ile düşürülebilir. 40 yaş sonrası PGT rasyoneldir; her uyarı-toplama döngüsünde yeni ve sağlıklı embriyo çıkma şansı vardır.

Soru : Sebepsiz infertilite (K 31 / E 33). 21 oosit toplandı, sadece 5’i döllendi, 1 orta kalite 5. gün embriyo oluştu. Neden?”

Cevap: 21 oositte sadece 5 döllenme ciddi bir uyarıdır. “Sebepsiz” çoğu kez yeterince araştırılmamış demektir. Laboratuvar akışı, uyarı protokolü, oosit olgunluğu, sperm fonksiyonu, ICSI tekniği ve ek eşlik eden faktörler (tiroid, vitamin D, otoimmünite, uterin kavite vb.) sistematik olarak incelenmeli. Neden bulunmadan aynı şekilde tedaviye devam edildiğinde sonuç çoğu kez benzer olur.

Soru:  “38 yaş, AMH 0,09. Bir yumurta toplandı, embriyo oluşmadı. Şansım var mı?”

Cevabım: Var. Tek bir yumurtanın sonucu genellenemez. Önce çifti tedaviye hazırlayıp potansiyeli artırmak (yaşam tarzı, ek tedbirler, kişiselleştirilmiş uyarı) gerekir. Doğru planlamayla daha fazla oosit ve 5. güne ulaşan embriyolar elde edilebilir. 38 yaşta PGT öneririm; tek sağlıklı embriyo transferiyle %70–75’e kadar sağlıklı devam eden gebelik şansı mümkündür.

Soru : Tek tüp kapalıydı, diğeri minimal açık. 39 yaşındayım, 4 yıl önce ameliyat oldum, hâlâ gebelik yok. Tüpler tekrar kapanır mı?”

Cevap: Tüpler enfeksiyon ve yapışıklıklara bağlı tekrar zarar görebilir; HSG’nin tekrarı ve tüplerin güncel değerlendirmesi gerekir. Ancak tek odak tüpler olmamalı; yaşla birlikte kromozomal sağlıklı embriyo oranı azalır. Erkek faktörü, tiroid gibi diğer nedenler de dışlanmalıdır. Sorunu bütüncül ele almak esastır.

Soru: 44 yaş, iki adet 5. gün embriyosu PGT’de anormal. Sağlıksız raporlu embriyo transfer edilse sağlıklı bebek olur mu?

Cevabım: Hayır. Teorik olarak binde birden düşük olasılıklar konuşulabilir; fakat klinik olarak önerilmez. Tutmama, düşük, başarısız test ihtimali yüksektir. Yeni siklusta sağlıklı embriyo arayışı doğru yaklaşımdır.

Soru: 37 yaş. 4 kez oosit toplandı, 2 kez transfer oldu; tutmadı. Bizden kandan genetik (karyotip) istendi. Yeterli mi?

Cevap: Karyotip faydalıdır ama tek başına yeterli değildir. Bu öyküde PGT planı rasyoneldir. Ayrıca rahim (kavite/endo), tüpler, sperm ayrıntılı değerlendirilmeli. İlk negatiften sonra planı değiştirmek gerekir; aynı yaklaşımı tekrar etmek genellikle aynı sonucu üretir.

Soru : 5. gün embriyo transferinden 7 gün sonra adet gibi kasık-bel ağrım var. Adet belirtisi mi?

Cevabım: Tek başına belirtiyle olumlu-olumsuz yorum yapmak doğru değil. Kasıklarda ağrı, bel ağrısı, hatta lekelenme hem olumlu hem olumsuz sonuçlarda görülebilir. Bu dönemi sabırla geçirin ve merkezinizin önerdiği günde gebelik testi yaptırın; sonuç o zaman netleşir.

Kısa Özet – Klinik Yol Haritası

Kişiye özgü plan: Yaş, öykü, yumurta-sperm durumu ve önceki denemelere göre strateji değişir.

Morfoloji ≠ Sağlıklılık: Mikroskopta “iyi” görünen embriyo kromozomal olarak sağlıklı olmayabilir; PGT endikasyonu doğru seçilmelidir.

Erkek faktörü kritik: Sperm DNA hasarı, sigara ve yaşam tarzı embriyo kalitesini ve tutunmayı etkiler.

İlk negatiften sonra körlemesine tekrar değil, neden analizi ve plan güncellemesi yapılmalı.

Hazırlık dönemi: Çifti tedaviye biyolojik ve davranışsal olarak hazırlamak başarıyı belirgin artırır.

Soru: 16. haftada serklaj takıldı; rahim ağzı 2,2 cm iken yapıldı. Kasılmaları önlemek ve dikişin tutması için ne önerirsiniz? Serklajın başarı şansı nedir?

Cevap; Bu, yakın takip gerektiren hassas bir süreçtir. 18–24. haftalar arası rahim ağzı uzunluğu ultrasonla düzenli ölçülmelidir. Örneğin benzer bir hastamda 18. haftada kısalma saptayıp serklaj uyguladık; ilaçlarla kasılmaları kontrol ederek ve dikişi seri muayenelerle izleyerek 34. haftaya kadar sağlıklı ilerledik.

• Yönetim bireyselleştirilir: Kasılma/artış varsa ilaç rejimi gözden geçirilir.

• Serklaj yeri, açılma/kısalma ve enfeksiyon bulguları USG ile kontrol edilir.

• Evde izlem, aktivite düzeni, cinsel yaşam ve iş yükü doktorunuzun önerilerine göre ayarlanır.
  Serklajın “tutması”; takıldığı haftaya, rahim ağzı uzunluğuna, eşlik eden kasılmalara ve düzenli takibe bağlıdır. Bu nedenle uzaktan genel öneri yerine bizzat muayene ile yol çizmek en doğrusudur.

Soru: Transferden sonra kasık ve bel ağrım var; bazen sol üst kadranda (dalağım) da ağrı hissediyorum. Normal mi?

Cevap: Transfer sonrası kasık-bel ağrıları hem pozitif hem negatif sonuçlarda görülebilir; tek başına iyi/kötüye yorulmaz. Üst kadran ağrıları çoğu kez hazımsal/mide-bağırsak kaynaklı olabilir; bazı ilaçlar karaciğer enzimlerini etkileyebilir.

• ALT/AST gibi değerlerde yükselme, vitamin/progesteron düzeninde kısa süreli değişiklik gerekebilir.

• Böyle bir durumda kadın doğum ve/veya dahiliye kontrolü öneririm.
  Sonuç: Test gününü bekleyin; belirtiler tanı koydurmaz.

Soru: 29 yaş; iki aşılama, iki tüp bebek, rahim ‘iyi’, yapay zekâ %80 verdi ama 14. günde beta düşmeye başladı. Ne olabilir?Cevabım: Genç yaş tek başına garanti değildir. Sperm DNA hasarı, varikosel, yaşam tarzı (özellikle sigara) ve rahim-endometrium kaynaklı tutunma engelleri gözden kaçmış olabilir. “Sebepsiz” çoğu kez eksik değerlendirme demektir.

• İlk negatiften sonra planı değiştirmek, bakılmayan alanları taramak gerekir.

• Uygunsa PGT ile genetik olarak sağlıklı tek embriyo transferi planlanabilir.

Not: İstanbul’daysanız, ÇİDER aracılığıyla anlaşmalı merkezlerden ilk değerlendirme randevusu ve uygunluk halinde indirim desteği hakkında bilgi alabilirsiniz. Amacımız; doğru bilgi, doğru plan ve şeffaf iletişimle sürecinizi kolaylaştırmak.

Soru: “29 yaşında neden ikiz planlanmıyor? İki embriyo başarıyı artırmaz mı?”

Cevap:
Amacımız tek ve sağlıklı gebeliktir. İkiz gebelikler; erken doğum, servikal yetmezlik, bebeğe ait dengesizlikler ve annenin risklerini artırır.

Ayrıca mevzuat gereği 35 yaş altında tek embriyo transferi esastır.

35 yaş üstünde de karar, tıbbi gerekçe ve risk hesabı ile verilir.

Soru: “Anestezili transfer embriyoya zarar verir mi? Farkı nedir?”

Cevap :Zarar vermez. Kısa etkili ve rahim kasılmalarını azaltan bir uygulamadır. Muayene/transferde ağrı-anksiyete yaşayan hastalarda anestezili transfer tutunma olasılığını olumsuz etkileyecek kasılmaları azaltabilir. Rahat olan hastada anestezisiz transfer tercih edilebilir.

Soru: “Progesteronu kalçadan mı, fitil mi, ağızdan mı? En etkilisi hangisi?”

Cevap: Üç yolumuz var: vajinal (fitil/kapsül), subkutan (göbek altı, 25 mg) ve intramusküler (kalça, 50 mg).

• IM ağrılı olabilir ve nadiren apse yapabilir.

• Subkutan formlar genelde konforlu.

• Pratiğimde çoğu zaman subkutan + vajinal kombinasyon kullanıyorum; sıklık/şema hastaya göre ayarlanır.

Soru: “Tek embriyo var. 3. gün mü transfer edeyim, 5. gün mü? Sonucu etkiler mi?”

Cevap: Sonuç embriyonun biyolojisiyle belirlenir. 5. güne gidemeyecek bir embriyo, 3. günde verilse de içeride ilerleyemez. Biz 5. güne takip ederek seçim doğruluğunu artırır, “boşuna transfer” olasılığını azaltırız. Tek embriyo senaryosunda da karar; yaş, öykü, laboratuvarın 5. gün başarısı ve PGT ihtiyacına göre verilir.

Soru: “Hareketsiz spermle tüp bebek olur mu?”

Cevap:Eğer sperm canlı ama o anda hareketsiz ise, mikroenjeksiyon (ICSI) ile döllenme sağlayabilir. Ölü/hareketsiz sperm ise döllenme olmaz. Yaşamsallığı anlamaya yönelik bazı testler var; ancak bazıları spermi kullanılamaz hâle getirir. Laboratuvar ekibi, spermin canlı/ölü ayrımını yaparak uygun seçimi yapar.

Soru: “39 yaş, AMH 2,64; 5 başarısızlık, kimyasallar, kalp durması… Ne yapmalı?”

Cevap: Bu öyküde PGT ile sağlıklı embriyo seçimi belirgin fark yaratırdı; büyük olasılıkla çok sayıda başarısız transfer yaşanmazdı.

• 39 yaş ve üstünde hem oosit hem sperm DNA kaynaklı sorun riski artar.

• PGT ile sağlıklı embriyo saptanıp tek embriyo transferi planlamak, stresi ve kaybı azaltır.

Soru: “PGT’de ‘anormal’ çıkan 5. gün embriyoyu yine de transfer etsek sağlıklı bebek ihtimali var mı?”
Cevabım: Klinik olarak önerilmez; olasılık binde birin altında kabul edilir. Doğru yol, yeni siklusta sağlıklı embriyo aramaktır.

Soru: “IVF ile hamile kaldım; 7. haftada kalp atımı durdu. Çok düşüklerim var. Hangi tetkikler?”

Cevap:Sizi ve eşinizi kapsamlı değerlendirmek gerekir:

• Anne tarafı: Pıhtılaşma, otoimmünite, tiroid/Metabolik panel; rahim filmi (HSG); rahim içi (endometrium) ve adenomyozis-miyom değerlendirmesi.

• Baba tarafı: Semen analizi, sperm DNA hasarı, varikosel yönünden testis USG.

• Tedavi planı: Sorunlar düzeltildikten sonra PGT ile tek sağlıklı embriyo transferi.

Soru: Bazı oositleri, bazı embriyoları dondurup bir kısmını taze transfer etmek istiyorum; ütopik mi?

Cevap:Embriyo dondurma + taze transfer sık uyguladığımız, makul bir stratejidir.

• Mevzuat notu: Türkiye’de oosit dondurma (yumurta dondurma) konusunda evlilik durumu ve tıbbi endikasyonlar açısından özel koşullar vardır. Genel kural ve istisnalar kişisel durumunuza göre değerlendirilir; merkeziniz yasal çerçeveyi size net aktaracaktır.

• Embriyonun bir kısmını dondurup bir kısmını PGT sonrasına saklamak da mümkündür (uygunluk/doğru endikasyonla).

---

L) Kurumsal Bilgi ve Randevu

İstanbul Anadolu yakasında MOMART Tüp Bebek Merkezi’nde hastalarımı takip ediyorum. ÇİDER ile anlaşmamız bulunuyor; uygun hastalarda indirim desteği sağlanabiliyor. Randevu/değerlendirme için Dernek aracılığıyla bize ulaşabilirsiniz. İlk negatiften sonra aynı planı tekrarlamak yerine, gelin neden analizi yapalım; doğru bilgi doğru planı, doğru plan ise sonucu değiştirir.

---

Mikro Özet

• Serklaj: Yakın takip + kasılma kontrolü + düzenli USG gerekiyor

• Belirti okuma: Transfer sonrası ağrı/lekelenme tanı koydurmaz; test günü esastır.

• Erkek faktörü: Sigara/DNA hasarı kritik; mutlaka masaya yatırın.

• Tek embriyo hedefi: İkiz riski yüksektir; mevzuat ve tıbbi mantık tek embriyoyu destekler.

• PGT: 35+ yaş, tekrarlayan kayıp/negatiflerde anlamlı fayda sağlar.

• 3. vs 5. gün: 5. gün, seçim doğruluğunu artırır; sonucu embriyonun biyolojisi belirler.

• Dondurma: Embriyo dondurma yaygın; oosit dondurma için mevzuat-endikasyonlar kişiye özel değerlendirilir.

Vermiş olduğu değerli bilgiler için Aziz İhsan Tavuz’a teşekkür ederiz.

 

*****

Bizi instagram ve Facebook tan da takip edebilirsiniz.

Sağlıklı Embrioyu Seçme  konusunu okuyanlar aşağıdaki konuları da  incelediler;

Düşük Yumurta Rezervinde Yeni Yaklaşımlar
Tüp Bebek Tedavisinde Testler ve Önemi
Sperm DNA Hasarı ve Tedavisi. Op.Dr.Tansel KAPLANCAN
Yumurta ve Sperm Kalitesini Artırma Yöntemleri.
Yumurta Canlandırma Tedavileri. Dr.Emin Haqverdiyev
Düşük  Over Rezervi İle İlgili Yeni Çalışmalar.
Erken Yumurta Yetmezliği. Op.Dr.Erbil Yağmur
Tüp bebek Tedavilerinin Başarısında Hasta Doktor iletişimin Önemi.Op.Dr.Aziz İhsan Tavuz
Yumurta ve Embriyo Ne Zaman Dondurulmalı? Op.Dr.Enver Kurt
Tüp Bebekte Embriyo ve Tutunma Sorunları – Doç. Dr. Nadiye Köroğlu
Dondurulmuş Embriyo ve Taze Embriyo Hangi Durumlarda Başarılı? Prof.Dr.Turgut AydınSperm Sıfır ise Tedavi Olur mu? Op.Dr.Tansel Kaplancan
Tüp Bebek Tedavileri. Soru Cevap Yayınımız
Op. Dr. Selen Ecemis’ten Tüp Bebekte Başarının Sırları
Tüp Bebek Tedavisinde Son Çalışmalar. Prof.Dr.Gökalp ÖNER
Tüp Bebek Başarı Hikayesi ; Mucize mi? İnanç mı? Aliye Sibel Tuzcu

 

 

Tüp Bebek Tedavileriniz için Çocuk İstiyorum Formu ile bize ulaşabilirsiniz.