Düşük Over Rezervi İle İlgili Yeni Çalışmalar.

Düşük Over Rezervi Yeni Çalışmalar. Düşükler ve Kimyasal Gebelikler. Prof.Dr.Nadiye Köroğlu

Bu canlı yayınımızda Prof.Dr.Nadiye Köroğlu Bize önemli bilgiler verdi.
Düşük Over Rezervinde Moleküler Düzeyde Bulgular ve Klinik Yansımaları

Düşük over rezervi (DOR), günümüzde kadın doğum pratiğinde her geçen gün daha fazla karşılaşılan bir durum haline gelmiştir. Özellikle çocuk sahibi olmak isteyen kadınların yaklaşık üçte biri bu tanı ile değerlendirilmekte ve tüp bebek kliniklerine başvurmaktadır. Histoloji ve embriyoloji alanında yapılan bu doktora tez çalışması, DOR’un hücresel ve moleküler düzeydeki mekanizmalarını anlamaya yönelik detaylı bir araştırmayı kapsamaktadır.

Düşük Over Rezervi Nedir?

DOR, kadının yaşına göre beklenenden daha az sayıda yumurtaya sahip olması durumudur. En yaygın tanı kriteri AMH (Anti-Müllerian Hormon) değerinin düşüklüğüdür. Ancak DOR sadece yumurta sayısıyla sınırlı değildir; yumurta kalitesi de genellikle olumsuz etkilenir. Kadınların doğumdan itibaren sahip oldukları yumurta havuzu zamanla azalmakta ve bazı kadınlar genetik ya da çevresel nedenler olmaksızın doğal olarak düşük bir rezervle doğabilmektedir.

Yumurta Kalitesi ve Hücre İletişimi

Yumurta kalitesi, hücrenin doğru şekilde bölünme yeteneğiyle doğrudan ilişkilidir. Bu bölünme, mitokondrilerden alınan enerjiye bağlıdır. Mitokondriler, yaşla birlikte enerji üretim kapasitesini kaybeder ve bu durum hücre bölünmesinde hatalara, dolayısıyla embriyo gelişiminde aksamalara neden olur.

Yumurta, çevresindeki “kumulüs hücreleri” sayesinde beslenir ve sinyal alışverişi ile kendi gelişimini yönlendirir. Çalışmada, bu hücrelerden örnekler alınarak genetik ve moleküler analizler gerçekleştirilmiştir. Bu çift yönlü iletişimdeki bozulmaların yumurta gelişimini doğrudan etkilediği ortaya konmuştur.

Folikül Sıvısındaki Stres Göstergeleri

Yumurta, içinde bulunduğu folikül sıvısından beslenir. Bu çalışmada, folikül sıvısında “reaktif oksijen radikalleri (ROS)” adı verilen stres moleküllerinin arttığı saptanmıştır. Bu bileşenler, hücre içinde biriktiğinde hücre hasarına ve hatta hücre ölümüne yol açabilir. Özellikle düşük over rezervi olan hastalarda bu stresin baskılanamadığı, hücrenin kendi kendini yok etmeye gittiği gösterilmiştir.

Demir Aracılı Hücre Ölümü ve Mitokondri Fonksiyonu

Çalışmada ayrıca, demir aracılı hücre ölüm mekanizmaları (ferroptozis) da incelenmiştir. Bu yolaklarda, hücre zarındaki lipitlerde bozulma gözlenmiş ve hücre ölümüne yol açabilecek genetik değişiklikler saptanmıştır. Ayrıca mitokondri fonksiyonlarının da bozulduğu, özel boyama yöntemleriyle kanıtlanmıştır. Mitokondrilerin fonksiyonel kapasitesi azaldıkça enerji üretimi düşmekte, bu da embriyo gelişimini olumsuz etkilemektedir.

Klinik Bulgular: Embriyo Kalitesi ve Gebelik Oranları

Düşük over rezervi grubunda:

Toplanan yumurta sayısı anlamlı şekilde düşüktü.
Oluşan embriyo sayısı daha azdı.
1. güne ulaşan embriyo oranı belirgin şekilde düşüktü.
Gebelik oranları normal over rezervine göre daha düşüktü (%40 civarında).

Ancak canlı doğum oranlarında anlamlı fark saptanmadı. Bu da, kaliteli embriyo elde edilebildiğinde gebeliklerin sürdürülebilir olduğunu göstermektedir.

Gelecek Perspektifi: Moleküler Hedefli Tedaviler

Tez çalışmasında kullanılan hücre kültürü modelleri ile bazı ölüm yolakları uyarılmış, ardından bu mekanizmaları baskılayan bileşiklerle müdahale edilmiştir. İleriye dönük olarak, bu moleküler yolların baskılanmasıyla yumurta yaşlanmasının yavaşlatılması veya rezervin korunması mümkün olabilir. Bu da yeni tedavi stratejilerinin geliştirilmesi açısından oldukça umut vericidir.

Soru-Cevaplar (İsim Vermeden)

Soru 1:
41 yaşındayım, AMH 0.445. Bu ay sadece 2 yumurta göründü. Önceki aylarda 5-6 oluyordu. Yumurta sayısını nasıl artırabilirim?

Cevap:
Yumurta sayısı aydan aya değişebilir. Her ay ultrasonda görülen yumurtalar aslında 3 ay önce gelişmeye başlayan foliküllerdir. Bu ay düşük sayıda görünüyorsa, bir sonraki ay tekrar kontrol etmek uygun olabilir. Uygun sayıda folikül görüldüğünde tedaviye başlamak daha etkili olabilir.

Soru 2:
FSH 2 iken AMH değeri ne kadar olur?

Cevap:
FSH ile AMH arasında doğrudan bir korelasyon yoktur. FSH aylık dalgalanmalar gösterir. Ancak FSH’nın 10’un üzerinde olması rezervin azaldığını gösterebilir. Tek başına bir değere göre karar verilmemelidir.

Soru 3:
FSH bir ay 22 çıktı. Bu menopoz demek mi?

Cevap:
Hayır. FSH değeri dalgalanabilir. 22 yüksek bir değerdir ama bu tek başına menopoza girileceğini göstermez. Bazı kişilerde FSH düşebilir ve uzun yıllar adet devam edebilir. Östrojen düzeyine de bakmak gerekir. Yüksek östrojen, FSH’yı baskılar ve yanıltıcı olabilir.

Soru 4:
Kimyasal gebelik ve düşüklerin sebebi nedir?

Cevap:
Düşük over rezervi olan kadınlarda embriyo bölünmesi düzgün olmayabilir. Bunun sebebi genellikle kromozom anormallikleridir. Embriyo kalitesi düşükse rahme tutunamaz veya erken haftalarda düşer. Nadiren rahim şekli, miyom, perde gibi yapısal nedenler de düşük sebebi olabilir. Ayrıca tiroid, şeker hastalığı, antifosfolipid sendromu gibi durumlar da değerlendirilmelidir.

Soru 5:
Biyokimyasal gebelik düşük müdür?

Cevap:
Bazı kaynaklar biyokimyasal gebelikleri düşük olarak kabul etmez. Çünkü embriyo yerleşmeden önce sonuçlanır. Ancak ardışık biyokimyasal gebelikler yaşanıyorsa ileri araştırma yapılması önerilir.

Soru 6:
Rahim değerlendirmesi nasıl yapılır?

Cevap:
İlk değerlendirme transvajinal ultrason ile yapılır. Şüpheli bulgular varsa histerosonografi, histeroskopi gibi ileri görüntüleme yöntemleri veya rahim filmi (HSG) önerilebilir.

Soru 7:
Genetik testler ne zaman yapılmalı?

Cevap:
Embriyoda tekrarlayan düşük varsa, düşük materyalinden genetik analiz yapılabilir. Anne ve baba için kromozom analizi önerilir. Embriyoya genetik tarama ise tüp bebek tedavisinde yapılabilir.

Soru 8:
AMH 0.4 ile 0.04 arasında çok fark var mı?

Cevap:
Evet, oldukça büyük fark vardır. AMH 0.4 değerinde genellikle hala yumurtalık aktivitesi mevcut olabilirken, 0.04 değeri yumurtalık rezervinin ciddi şekilde azaldığını gösterir. 0.4 değerinde kadınların adet düzeni genellikle normal kalabilir; ancak 0.04’te sıklıkla adet düzensizlikleri başlar.

Soru 9:
Premenopoz döneminde hamile kalınabilir mi?

Cevap:
Evet, kalınabilir. Eğer yumurtlama devam ediyorsa ve tüpler açıksa, premenopoz döneminde de gebelik mümkündür. Özellikle genç yaşta girilen premenopozal dönemde bu şans daha fazladır.

Soru 10:
6. transfer sonrası 12. günde beta HCG 760, 14. günde 1182. İki kat artmamış, sorun var mı?

Cevap:
İlk değer gayet iyi. İkinci değerin artışı beklentinin biraz altında olsa da hemen endişelenmemek gerekir. Takip önerilir. İki gün sonra tekrar HCG ölçülmeli ve 1500 üzerindeyse ultrason ile kese kontrolü yapılmalıdır.

Soru 11:
CIN 1 nedir? Ara kanamalar tehlikeli midir?

Cevap:
CIN 1, rahim ağzında HPV virüsüne bağlı hafif hücresel değişiklikleri ifade eder. Genellikle düzenli takip yeterlidir. Onkoloji uzmanı takibinde olunmalıdır, ancak CIN 1 doğrudan kansere dönüşen bir durum değildir.

Soru 12:
Adet düzensizse yumurtlama günü nasıl hesaplanır?

Cevap:
Adetleri düzensiz olan kadınlarda yumurtlama günü net belirlenemez. 35 günden uzun sürede adet görülüyorsa yumurtlama olmayabilir. Bu durumda ovulasyon indüksiyonu (yumurtlama ilaçları) gerekebilir.

Soru 13:
FSH 25, AMH 0.02, yaş 38. Şeffaf akıntı oldu, yumurtlama olmuş mudur?

Cevap:
Bu değerlerle yumurtlama düzenli değildir, ancak bazen spontan yumurtlamalar olabilir. Şeffaf akıntı ovulasyonu düşündürebilir. Takip önerilir.

Soru 14:
Eşim 51 yaşında, varikosel ameliyatı oldu. Daha önce genetik olarak kötü embriyolar elde ettik. Şansımız var mı?

Cevap:
Evet, özellikle ameliyat sonrası sperm DNA kalitesi artabileceği için şansınız artabilir. Ayrıca sperm seçim teknikleri (Pixi, mikroçip vs.) kullanılarak daha kaliteli sperm seçimi yapılabilir. Antioksidan takviyesi de sperm kalitesini destekleyebilir.

Soru 15:
29 yaşındayım. FSH 10, AMH 0.42. Miyom ameliyatı geçirdim. Hemen tüp bebek mi önerirsiniz?

Cevap:
Eğer tüpler açık ve sperm normal ise birkaç ay daha doğal gebelik denenebilir. Ancak miyom ameliyatının detayına göre (örneğin rahim duvarı kesildiyse) 5–6 ay gebelik önerilmez. İstereskopik alınan miyomlarda bu bekleme süresi gerekmez.

Soru 16:
Yaşım 43, AMH 1.0. Adet kanamam azaldı. Endişelenmeli miyim?

Cevap:
Hayır. 43 yaş için AMH 1.0 oldukça iyi bir değerdir. Adet kanamasının azalması hormonal değişimlerin doğal sonucu olabilir.

Soru 17:
Adet olmadan yumurta gelişebilir mi?

Cevap:
Erken menopoz gibi ileri rezerv kaybı varsa sadece besin takviyesiyle yumurta gelişimi beklenmez. Ancak genç yaşta iseniz, vücut bazen kendiliğinden yumurta geliştirebilir.

Soru 18:
Embriyo transferinden sonra 11. gün beta HCG 401, 13. gün 694 çıktı. Ümitlenmeli miyim?

Cevap:
Evet, bu değerler umut vericidir. İki katına çıkmasa bile artış devam ettiği sürece gebelik lehine yorumlanabilir.

Soru 19:
Doğumdan sonra adet görmedim. Görünmek gerekir mi?

Cevap:
Evet. Emzirme nedeniyle adet gecikebilir. Ancak altta yatan durumların değerlendirilmesi için doktor kontrolü önerilir.

Soru 20:
AMH 0.07, yaş 38. Adet düzenim var ama embriyo oluşmadı. Denemeli miyim?

Cevap:
Bu karar kişisel olmalı. Ancak deneme sonrası pişmanlık yaşamamak adına uygun ayda tekrar denenebilir. Ayrıca destek grubu ve psikolojik destek önerilir.

Soru 21:
3 ay önce kürtaj oldum. Hala adet görmüyorum. Beta HCG 3.5.

Cevap:
Rahim içinde yapışıklık oluşmuş olabilir. Jinekolojik muayene ve ultrason ile rahim içi değerlendirilmelidir.

Soru 22:
AMH 0.75, endometriozis ve rahimde polip var. Önce ameliyat mı, tüp bebek mi?

Cevap:
Polip alınmalı ancak çikolata kisti küçükse öncelik tüp bebek olmalıdır. Ameliyatlar yumurta rezervini azaltabilir.

Soru 23:
AMH 0.20, yaş 41. Başarı şansı nedir?

Cevap:
Şans azalmış olsa da, kaliteli yumurta ve embriyo elde edilirse gebelik mümkündür.

Soru 24:
5 ay önce transfer oldum. Bu ay adet gecikti ve az geldi. Neden olabilir?

Cevap:
Yumurta rezervinde azalma olabilir. Ancak kesin tanı için muayene gereklidir.

Vermiş olduğu değerli bilgiler için Prof.Dr.Nadiye Köroğluna teşekkür ederiz.

************

Bizi instagram ve Facebook tan da takip edebilirsiniz.