Embriyo ve Yumurta Dondurmanın Önemi.Prof.Dr.Turgut Aydın
Tüp Bebekte Dondurma Yöntemleri ve Doğurganlığın Korunması

Bu akşam Prof.Dr.Turgut Aydın Canlı Yayınımızdaydı. Yumurta ve Embriyo Dondurmanın önemini anlattı ve yayına katılanların sorularını cevapladı.

Tüp Bebek Tedavisinin Önemini anlattı;

Tüp bebek tedavisi, modern tıbbın en büyük devrimlerinden biri olarak görülmektedir. Sperm ve yumurtanın laboratuvar ortamında birleştirilip anne rahmine yerleştirilmesiyle sağlanan gebelik, sadece bir tedavi değil, aynı zamanda neslin devamlılığını sağlayan hayati bir adımdır. İnsan yaşamı sınırlı olsa da, doğurganlığın korunması neslin devamı açısından adeta bir “ölümsüzlük” fırsatı sunar.

Tıpta kanser cerrahisi ya da yaşam süresini uzatan tedaviler önemlidir; ancak üreme sağlığına yönelik gelişmeler, bireyin kendi soyunun devamını mümkün kılması bakımından eşsizdir. Bu nedenle tüp bebek uygulamaları yalnızca tıbbi bir yöntem değil, aynı zamanda toplumsal ve duygusal anlamda da büyük bir değere sahiptir.

Mikroenjeksiyon ve Büyük Devrimler

Klasik tüp bebekte sperm, yumurta ile dış ortamda kendiliğinden birleşir. Ancak sperm sorunu yaşayan erkeklerde döllenme gerçekleşmeyebilir. Bu noktada mikroenjeksiyon devreye girer; tek bir sperm hücresi doğrudan yumurta içine enjekte edilerek döllenme sağlanır. Böylece ağır sperm problemi olan erkekler de baba olabilir.

Bir diğer devrim ise dondurma yöntemleridir. Embriyoların, yumurtaların veya spermlerin dondurulup daha sonra çözülerek kullanılabilmesi, tedavi imkânlarını genişleten mucizevi bir adımdır.

Doğadaki Örnekler ve İnsanlarda Uygulama

Doğada bazı canlılar, aşırı soğuk koşullarda kendilerini dondurup uzun süre sonra tekrar hayata dönebilirler. Kurbağalar, semenderler ya da bazı balık türlerinde bu durum gözlemlenmiştir. İnsan hücrelerinde asıl sorun, donma sırasında hücre içi sıvının kristalleşmesiyle hücrenin ölmesidir.

Bu engel, “vitrifikasyon” yöntemi ile aşılmıştır. 2000’li yılların başından itibaren yaygınlaşan bu teknik sayesinde dondurulan hücreler —embriyo, yumurta veya sperm— neredeyse %100 oranında sağlıklı bir şekilde çözülebilmektedir. Bu gelişme, tıp dünyasında adeta bir mucize olarak değerlendirilmektedir.

Dondurmanın Kullanıldığı Durumlar

Kanser Tedavisi Öncesi: Kemoterapi yumurtalık ya da testis fonksiyonlarını yok edebilir. Özellikle genç hastalarda, tedavi öncesinde yumurta veya sperm dondurularak ileride çocuk sahibi olma şansı korunur.

Erken Yaşta Dondurma: Örneğin, Klinefelter sendromlu erkeklerde genç yaşta sperm bulunabilir. İlerleyen yıllarda sperm üretimi sona ereceği için erkenden dondurulması büyük avantaj sağlar.

Over (Yumurtalık) Dokusu Dondurma: Meme kanseri gibi durumlarda tedavi öncesi yumurta veya over dokusu dondurularak doğurganlık korunabilir.

Soru-Cevaplardan Notlar

Soru: Bekâr kadın ve erkeklerde de dondurma yapılabilir mi?
Cevap: Evet, bekâr kadınlarda yumurta, bekâr erkeklerde sperm dondurulabilir. Evli çiftlerde de aynı uygulama mümkündür.

Soru: Bu işlemleri sigorta karşılıyor mu?
Cevap: Maalesef Türkiye’de devlet sigortası karşılamamaktadır. Dünyada da sadece birkaç ülkede sigorta kapsamında yer almaktadır.

Soru: Çözülen yumurta veya embriyolarda kalite kaybı olur mu?
Cevap: Günümüzde kullanılan vitrifi̇kasyon yöntemi sayesinde kalite kaybı yaşanmamaktadır. Ancak hastaların kliniklere “kaç tane dondurulmuş yumurtadan canlı doğum elde edildiğini” sormaları önemlidir.

Tüp Bebek Tedavisi modern tıbbın en büyük devrimlerinden biridir

Tüp bebek tedavisi, modern tıbbın en büyük devrimlerinden biridir. Sperm ve yumurtanın laboratuvar ortamında birleştirilerek anne rahmine yerleştirilmesi, yalnızca bir tedavi yöntemi değil, aynı zamanda neslin devamlılığını sağlayan hayatî bir adımdır. İnsan ömrü sınırlı olsa da doğurganlığın korunması, soyun sürdürülmesi açısından adeta “ölümsüzlük” fırsatı sunar.

Kanser tedavileri veya cerrahiler insan yaşamını uzatabilir; ancak üreme sağlığı sayesinde bir bireyin soyunu devam ettirebilmesi, tıbbın en mucizevi kazanımlarından biri olarak öne çıkar.

Mikroenjeksiyon ve Dondurma Teknikleri

Klasik tüp bebekte sperm, yumurta ile kendiliğinden birleşir. Ancak sperm sorunu yaşayan erkeklerde döllenme gerçekleşmez. Mikroenjeksiyon (ICSI) ile tek bir sperm hücresi doğrudan yumurtaya enjekte edilir ve döllenme sağlanır. Bu yöntem sayesinde ağır sperm sorunu olan erkekler de baba olabilmektedir.

Bir diğer devrim, dondurma yöntemleridir. Embriyo, yumurta veya spermlerin yıllar sonra bile sağlıklı şekilde kullanılabilmesi, tıpta önemli bir eşik olmuştur. Vitrifikasyon tekniği ile dondurulan hücrelerin çözülme sonrası canlı kalma oranı neredeyse %100’e ulaşmaktadır.

Klinik Kullanım Alanları

Kanser tedavisi öncesi: Kemoterapi yumurta ve sperm hücrelerini yok edebilir. Tedavi öncesinde hücreler dondurularak doğurganlık korunur.

Genetik sendromlar: Klinefelter sendromu gibi durumlarda genç yaşta sperm bulunup dondurulması ileride kaybı önler.

Over dokusu dondurma: Meme kanseri gibi sık görülen durumlarda uygulanabilir.

Bekâr bireylerde dondurma: Kadınlarda yumurta, erkeklerde sperm dondurularak gelecekte anne-baba olma şansı saklanabilir.

Donmuş Embriyo Transferinin Avantajları

Embriyoların taze yerine dondurulup daha sonra transfer edilmesi birçok avantaj sağlar:

Yüksek hormon seviyelerinin gebelik şansını düşürmesi engellenir.

Aşırı uyarılma (ovaryan hiperstimülasyon) riski azaltılır.

Doğal döngüde yapılan transferlerde gebelik şansı spontan gebeliklere eşdeğer olur.

Düşük ve gebelik zehirlenmesi riskleri azalır.

Soru-Cevaplardan Notlar

Soru: Aynı kadından farklı yıllarda toplanıp dondurulan yumurtaların başarı oranı farklı olur mu?
Cevap: Dondurma tekniği aynı ise değişmez. Ancak yaş faktörü çok önemlidir. 30 yaşında dondurulan yumurtalar, 40 yaşında dondurulanlardan çok daha yüksek başarı verir.

Soru: Yumurta veya sperm dondurulurken neden DNA kimliklendirmesi yapılıyor?
Cevap: İleride kemik iliği nakli gibi tedaviler sonrası kişinin DNA’sı değişebilir. Bu durumda saklanan hücrelerin gerçekten kişiye ait olduğunu ispatlamak için DNA kimliklendirmesi şarttır.

Soru: Yumurta dondurma sırasında ilaç kullanan bir hasta, bu yumurtaları daha sonra güvenle kullanabilir mi?
Cevap: Evet, tedavi esnasında kullanılan ilaçlar toksik etki gösterse de, bırakıldıktan sonra dondurulmuş yumurtalar güvenle kullanılabilir.

Soru: Tüp bebek tedavisinde kullanılan hormon ilaçları otoimmün hastalıkları tetikler mi?
Cevap: Hayır. Bu ilaçların otoimmüniteyi tetiklediğine dair bilimsel kanıt yoktur. Yan etkileri daha çok yumurtalıkların aşırı cevap vermesiyle gelişebilir.

Soru: Embriyolar 3. günde gelişim durduruyorsa sperm DNA’sına bakılmalı mı?
Cevap: Sperm DNA testleri faydalı olabilir; ancak her durumda anlamlı sonuç vermez. Asıl etki hem sperm hem de yumurta faktörlerinden kaynaklanabilir. Gereksiz testlerin önüne geçmek gerekir.

Soru: 45 yaşında iki dondurulmuş embriyosu olan bir hasta, aynı anda ikisini mi transfer ettirmeli?
Cevap: Evet, aynı anda transfer edilmesi önerilir. Böylece en azından birinin tutma ihtimali artar. İkiz olasılığı çok düşüktür.

Soru: Kan sulandırıcı ilaçlar (ör. enoxaparin) tüp bebek gebeliklerinde kullanılmalı mı?
Cevap: Son yıllarda bu ilaçların gebelik oranlarını artırmadığı gösterilmiştir. Yalnızca faktör 5 Leiden veya protrombin mutasyonu gibi özel durumlarda kullanılması uygundur.

Soru: Rahim ağzındaki küçük polipler transfer için sorun oluşturur mu?
Cevap: Küçük polipler genellikle sorun çıkarmaz. Ancak büyük veya kanamalı polipler varsa transfer öncesinde alınmalıdır.

Soru: 3. gün embriyo transferi uygun mudur?
Cevap: Zorunlu durumlar dışında 5. gün transferi tercih edilmelidir. 3. gün transferi yalnızca embriyo sayısı azsa yapılabilir.

Soru: Embriyo yapıştırıcılar faydalı mı?
Cevap: 20 yıldır kullanılan bir yöntemdir. Faydasının ne kadar olduğu tartışmalı olsa da bazı hastalarda kullanılabilir.

Soru: Yapışıklık (intrauterin adezyon) varsa tüp bebek yapılabilir mi?
Cevap: Evet, yumurtalar toplanıp embriyolar geliştirilebilir. Yapışıklık açıldıktan sonra transfer yapılmalıdır.

Prof. Dr. Turgut Aydın’ın anlattığı gibi, embriyo, yumurta ve sperm dondurma yöntemleri üreme tıbbının mihenk taşlarından biridir. Yumurta ve embriyo dondurma sayesinde artık hücreler güvenle saklanabilmekte ve gelecekte kullanılabilmektedir. Bu gelişmeler, özellikle kanser tedavisi gören genç bireyler ve ileri yaşta çocuk sahibi olmayı planlayanlar için büyük bir umut ışığıdır.

Vermiş olduğu değerli bilgiler için Prof.Dr.Turgut Aydın’a çok teşekkür ederiz.

******

Bizi instagram ve Facebook tan da takip edebilirsiniz.