Yumurta Rezervi Azlığı ve Embriyonun Rahime Tutunmaması.

Yumurta Rezervi Azlığı ve Embriyonun Rahime Tutunmaması.Dr.Emin Haqverdiyev

Bu akşam Dr. Emin Hakverdi bizlerleydi. Yayına Türkiye’nin ve Azerbaycan’ın pek çok şehrinden katılım oldu. Sohbet, katılımcıların heyecanıyla başladı ve doktorumuzun açıklamalarıyla devam etti. Özellikle üzerinde durulan iki ana konu vardı: yumurta rezervi azlığı ve embriyonun rahime tutunmaması. Bu iki sorun hem genç hem de ileri yaş hastalarda karşılaşılan temel problemler olarak ele alındı.

Dr. Hakverdi, yumurtalık yapısının işleyişini şu şekilde açıkladı: Her kadının doğuştan itibaren yaklaşık 700 bin yumurtası bulunur. Bu yumurtalar “ziplenmiş” halde depolanır ve her ay sadece küçük bir kısmı vitrine çıkar. Doğal döngüde bu vitrine çıkanlardan yalnızca bir ya da iki tanesi dominant olur. Ancak tüp bebek tedavisinde verilen ilaçlarla hepsi “dominant” gibi davranır ve böylece aynı ay içinde daha fazla yumurta toplanabilir.

Burada önemli bir yanlış anlaşılmayı da düzeltti:
Toplanan yumurtalar deponun tükenmesine yol açmaz, çünkü yalnızca o aya ayrılmış olanlar alınır. Yumurtalık rezervi bir ilaçla artırılamaz; yalnızca o ay vitrine çıkan yumurtalardan yararlanılır.

Genetik faktörler, geçirilen hastalıklar, kimyasal maruziyetler veya radyasyon bazı kadınlarda yumurta rezervinin hızlı tükenmesine yol açabilir. Bu durumda erken menopoz gelişir ve geri dönüşü olmaz. Bu nedenle erken yaşta değerlendirme ve doğru planlama kritik önem taşır.

Yaş ve Doğurganlık

Dr. Hakverdi, kaliteli yumurta elde etmenin her zaman genç yaşa bağlı olmadığını vurguladı. 18 yaşındaki bir kadının yumurtaları çoğu zaman yeterince olgun değildir. En kaliteli yumurtalar 22–30 yaş arasında elde edilir. Ancak 30’dan sonra hızlı bir düşüş başlar, 35’ten sonra süreç hızlanır ve 40’tan sonra yumurta sayısı belirgin biçimde azalır.
Bu nedenle kadınların doğurganlık açısından aslında yalnızca 13 yıllık “altın dönemi” vardır.

Modern yaşamda kadınlar iş hayatında önemli roller üstlendikleri için çocuk sahibi olmayı erteleyebiliyor. Bu noktada yumurta dondurma prosedürü devreye girer. 20’li veya erken 30’lu yaşlarda toplanan yumurtalar dondurularak 40’lı yaşlarda bile kullanılabilir. Böylece yanlış evlilik kararlarının veya zorunlu erken doğum planlarının önüne geçilmiş olur.

Yumurta Dondurma Yöntemleri

Eskiden bakire kadınlarda vajinal yolla toplama yapılamazdı. Ancak artık yumurtalar göbekten girişim ile alınabiliyor. Böylece evlenmemiş kadınlarda da yumurta dondurma güvenle yapılabiliyor.

Yumurtalar 25–30 yaş arasında dondurulmuşsa 8–10 yumurta bile yeterli olabilir. Fakat 35 yaşından sonra aynı güvenceyi sağlayabilmek için 20’ye yakın yumurta gerekir. Çünkü bu yaşlarda kalitesiz yumurta oranı artar. Dondurulan yumurtalar yıllarca bozulmadan saklanabilir.

Dr. Hakverdi, sık gelen sorulardan birini şöyle yanıtladı:
“Buzluğa giren her şey bozulur, yumurta da bozulur mu?”
Cevabı netti: Hayır, bozulmaz. Kalitesiz olan yumurtalar zaten çözüldüğünde kullanılmaz hale gelir, ancak kaliteli olanlar uzun yıllar dayanır.

Kadınlarda yaşlanmanın durdurulamaz tek yönü yumurta yaşlanmasıdır. Bu nedenle dondurma işlemi büyük önem taşır.

Yumurta Yaşlanması, PRP, Egzozom ve Mitokondri Nakli

Dr. Emin Hakverdi konuşmasının ikinci kısmında, yumurtaların neden yaşlandığına ve günümüzde uygulanan yeni tedavi yöntemlerine değindi.

Yaş ilerledikçe adet düzeni devam etse bile doğurganlık azalır. Çünkü adet görebilmek için yumurtalık kapasitesinin yalnızca %20–25’inin çalışması yeterlidir. Ancak kaliteli bir gebelik için bu kapasitenin en az %70 olması gerekir. Bu nedenle 40’lı yaşlarda düzenli adet gören kadınların çoğu gebe kalmakta zorlanır.

Yumurta Gençleştirme Yöntemleri

PRP (Platelet Rich Plasma):
2019’dan beri uygulanan bu yöntem, 45 yaşına kadar seçilmiş hastalarda %20–40 oranında fayda sağlayabilir. 45 yaş sonrası etkisi düşer.
Egzozom Tedavisi:
Son bir yıldır uygulanıyor. PRP ile birlikte kullanıldığında çok büyük bir fark yaratmasa da, belirli hasta gruplarında faydalı olabiliyor.
Mitokondri Nakli:
Dr. Hakverdi’nin ifadesiyle ülkede ilk kez kendi merkezlerinde uygulandı. Mitokondri, hücrenin enerji motorudur. Yumurta yaşlandığında mitokondrinin gücü yetmez. Başka bir yumurtadan alınan sağlıklı mitokondri, yaşlı yumurtaya nakledilerek enerji kapasitesi artırılır.
- Bu işlem donör yumurta değildir. Yumurta ve genetik materyal hastaya aittir. Sadece “motor” değişmiş olur.
- Çocuğun genetik yapısı tamamen anneden gelir.

Bu yeni yöntemler umut verici olsa da, Dr. Hakverdi uyardı:
“Bilimde bugüne kadar hiçbir yöntem mucizevi çözüm olmadı. O nedenle zamanında müdahale şart. Yumurta dondurmayı ve genç yaşta önlem almayı ihmal etmemek gerekir.”

Soru 1

Yumurta rezervim azsa embriyonun rahime tutunması daha mı zor olur? Bu durum gebelik şansımı daha da düşürür mü?

Dr. Emin Hakverdi’nin Yanıtı:
Bu en sık gelen sorulardan biri. Şöyle açıklayayım: Yumurta rezerviyle rahmin tutunma kapasitesi farklı şeylerdir. Yumurtalık (over) her kadında doğuştan yaklaşık 700 bin yumurta içerir. Bunlar ziplenmiş halde depolanır. Her ay bunlardan 30–50 tanesi vitrine çıkar. Tüp bebekte kullandığımız ilaçlarla biz bu yumurtalara “hepiniz dominantsınız” diyerek birden fazlasını büyütür ve toplarız.
Topladığımız yumurtalar sadece o ay vitrine çıkanlardır, yumurta deponuza dokunmuyoruz. Bu nedenle rezerv azlığı rahmin tutunma gücünü doğrudan etkilemez. Ama rezerv azaldıkça kaliteli yumurta bulma ihtimali azalır, dolayısıyla gebelik şansı da düşebilir.

Soru 2

Yumurtalarımı toplattıktan sonra rezervim tükenir mi?

Yanıt:
Hayır, tükenmez. Çünkü biz yalnızca o ay için seçilmiş yumurtaları alıyoruz. Depoya ulaşmak mümkün değil. Yani yumurtalık rezervinizde azalma olmuyor.

Soru 3

Genç yaşta olmak yumurtaların kalitesi açısından her zaman avantaj mıdır?

Yanıt:
Her zaman değil. Mesela 18 yaşında bir kadının yumurtaları kaliteli değildir. En iyi kalite 22–30 yaş arasında çıkar. Yani “ne kadar genç, o kadar kaliteli yumurta” demek doğru değildir. 35 yaşından sonra hızla düşüş başlar, 40’tan sonra çok az yumurta kalır.

Soru 4

Yumurtalarımı dondurursam uzun yıllar saklanabilir mi? Buzluktaki her şey bozulur, yumurtalar da bozulmaz mı?

Yanıt:
Hayır, bozulmaz. Kalitesiz olanlar çözüldüğünde zaten kaybolur. Kaliteli olanlar yıllarca korunur. Bugün 25 yaşında dondurduğunuz yumurtalar 40’lı yaşlarda bile kullanılabilir.

Soru 5

Bakireyim, bende yumurta dondurma işlemi yapılabilir mi?

Yanıt:
Eskiden sadece vajinal yoldan yumurta toplandığı için yapılamıyordu. Ama artık göbekten (laparoskopik girişimle) yumurta toplayabiliyoruz. Yani bakire kadınlarda da yumurta dondurma mümkün.

Soru 6

Yumurtam yaşlandığında yapabileceğiniz tedaviler var mı?

Yanıt:
Evet, birkaç yöntem var:

PRP (2019’dan beri): 45 yaşına kadar bazı hastalarda %20–40 fayda sağlayabilir.
Egzozom tedavisi: Son bir yıldır uygulanıyor, PRP kadar etkili, ek faydası sınırlı.
Mitokondri nakli: Yumurtanın enerji motorunu gençleştirmek için yapılıyor. Donör yumurta değildir; sizin genetiğiniz korunur. Sadece motoru değiştiriyoruz.

Soru 7

Mitokondri naklinde başka birinden alınan parça kullanıldığı için bu çocuk bana ait olmayacak mı?

Yanıt:
Hayır, kesinlikle size aittir. Yumurta tamamen sizin yumurtanızdır. Sadece enerji üreten kısmı başka bir yumurtadan alınır. Yani arabayı değiştirmiyoruz, sadece motorunu yeniliyoruz. Çocuğun genetiği tamamen sizden gelir.

Soru 8

Ben düzenli adet görüyorum. Bu durumda çocuk sahibi olmamda sorun olmaz diyebilir miyiz?

Yanıt:
Hayır. Adet görmeniz için yumurtalığınızın %20–25 çalışması yeterlidir. Ama çocuk sahibi olabilmeniz için en az %70 kapasite gerekir. Yani düzenli adet görmek doğurganlık garantisi değildir.

Soru 9

Yaşım ilerliyor ama çevremde 45 yaşında doğal yolla gebe kalan kadınlar görüyorum. Bu bana umut verir mi?

Yanıt:
Elbette bu örnekler vardır, biz de görüyoruz. Ama asıl önemli olan gebe kalamayan kadınlardır. Onların sesi duyulmaz, ama biz klinikte her gün onlarla karşılaşıyoruz. İstatistiğe bakmak gerekir. 35 yaş sonrası şans hızla düşer.

Soru 10

PRP, egzozom veya mitokondri nakli gibi yöntemler kesin çözüm mü?

Yanıt:
Hayır. Hiçbiri mucize değildir. Bilimde bugüne kadar “kesin çözüm” diye bir yöntem çıkmadı. O yüzden zamanında önlem almak, yumurtaları genç yaşta dondurmak en güvenilir yoldur.

Soru 11

AMH011 FSH30 7 tüp bebek tedavisi, bir embriyo
oluşumu 3ün gün embriyosu eee yapmış. Tüp bebek tedavisine devam edilmeli mi?
Akraba evliliği kaynaklı üreme hormonu sonu çıktı. Genetik taramada demiş.

Cevap:
Şansımız birazcık azdır. %10’ile 20 arasındadır bu tek embriyodan gebeliğin oluşma ihtimali maalesef böyle. Ama
elimizde embriyon varken de transferin yapılabilmesi lazım bence bu durumda. Eee, tam böyle e yaşı da eğer 35’in ya
da 40’a yaklaşmışsa, eee, mitokondri nakli için uygun bir adaya benziyor. E,
tedavisi ne olsun? Bence embriyon transferi ne olsun? Tutarsa ne alem? Tutmazsa da bu mitokondri nakli olayını bir konuşalım.
Çok geçmiş olsun.

Soru 12

Ben histeroskopya olmuşum yanınızda. Ameliyattan sonra ilk aybaşıdır ama ay
başı tam olarak gelmiyor. İki gündür az kahverengi gelir. Bu normal mi diyelim.

Cevap:
İlk ay başının günahı olmaz. Ameliyattan sonra az da gelebilir, çok da gelebilir. Çok önemli değil. Korkmayın. Eee, önemli
olan bir sonraki ay başladır. Çünkü oradaki parçalar vardır. O parçaları vücut atmaya çalışır. Ameliyattan
sonraki o küçük parçaları. Hiç korkmayın. Rahatsız olacak olursanız da ama bir ultrasonla bakmakta fayda var.
Ama bu tamamen doğal bir şeydir. Yani ik ay başının az ya da çok olması çok önemli değil.

Soru 13

Ben beş çocuk kaybettim. Çok geçmiş olsun. Çok doktorda oldum. Herkes
erkekte sorun var dedi. Son kürtaş tahlil olundu. 69x xx y çıktı. Ne
yapmalıyım? Böyle bir şey var mı?

Cevap:
69x xx y 43 diye biliyorum ben ama
eee bir yanlışlık var muhtemelen orada. Bir bakmak lazım. Sonuca bir bakmak lazım. eee genelde tüp bebek ve tüp
bebekte de genetik incelemeyle bu işin hal yolu oradan bulunmaya çalışılır. Şansımızın az olduğunu bildireyim ama.

Vermiş olduğu değerli bilgiler için Uzman Dr.Emin Haqverdiyev ‘e çok teşekkür ederiz.

*****

Bizi instagram ve Facebook tan da takip edebilirsiniz.