Erkek kısırlığında Tese işlemi ve Başarı Oranları

Erkek kısırlığında Tese işlemi ve Başarı Oranları. Çocuğu olmayan erkeklerin yaklaşık %10’unda neden, menide üreme hücrelerinin (sperm) hiç bulunmaması yani azoospermi’dir. Yakın zamana kadar büyük kısmının çocuk sahibi olma şansı bulunmayan bu grup hastalarda erkeğin yumurtalarından (testis’lerinden) küçük bir ameliyat ile elde edilen sperm hücrelerinin kullanılmasıyla, olgunun özelliğine göre değişmekle birlikte, yaklaşık %20 ile %80’inde artık gebelik sağlanılabilmektedir. Ancak unutulmamalıdır ki, menisinde sperm hücresi bulunmayan bazı erkeklerin meni kanallarında tıkanıklık da olabilir ve bunların ameliyat ile tedavilerini takiben kendiliğinden çocuk sahibi olmaları da mümkündür.
Bu nedenle, tüp bebek uygulamasına karar verilmeden önce bu ve benzeri tetkiklerin yapılması gerekir.

Menide sperm hücresi bulunmayan ve başka türlü tedavi edilemeyen erkeklerde, yumurtalarından sperm hücrelerinin ameliyat ile toplanması, yani TESE olarak tanımlanan yöntem, yumurtaların içerisinde bulunduğu torbanın uyuşturulmasıyla gerçekleştirilmektedir.

Torba üzerinden yapılan küçük bir kesi ile girilerek, yumurtaya ulaşılır ve üzerinden kesilerek bir miktar doku dışarı çıkarılır. Bu sırada içinde sperm bulunabilecek meni kanalcıklarını daha iyi ayırt edebilmek için ameliyat mikroskobu kullanılması önerilir. Mümkün olduğu kadar az miktarda bir veya daha fazla doku parçaları çıkarılarak, besleyici ve koruyucu özelliğe sahip özel sıvılar içerisinde muhafaza edilir. Bu doku parçaları yine mikroskop altında parçalanarak içerisindeki sperm hücrelerinin dışarı çıkmaları sağlanılır.

Dışarı dökülen bu hücreler toplanır ve en gelişmiş olduğuna karar verilen bir tanesi, kadından alınan bir yumurta hücresi içerisine çıplak gözle görülemeyecek incelikte iğneler kullanılarak gönderilir (Spermin yumurta içerisine mikroenjeksiyonu-ICSI). İçerisine sperm yerleştirilmiş yumurta hücresi daha sonra çok titiz laboratuar şartlarında saklanarak bölünmesi beklenir. Birkaç gün içerisinde bölünen bu hücre topluluğu, zamanı gelince kadın rahmi içerisine özel bir kateter vasıtasıyla yerleştirilir. Böylece gebeliğin gelişmesi ve sağlıklı bebeklerin doğması sağlanılmış olunur.

Menide sperm hücreleri bulunmayıp yumurtaların içinde bu hücrelerin arandığı erkeklerin hangisinde hücre bulunup hangilerinde bulunmayacağı, çeşitli faktörlere bağlı olmakla birlikte, önceden kesin olarak tahmin edilememektedir. Ancak bazı bulgular bu yönde bize fikir verebilir. Örneğin testislerin çok küçük olması ve üreme hormonlarının (FSH, LH) normalden fazla yükselmeleri hücre bulma şansının daha düşük olacağına işaret eder. Ama çok küçük yumurtası olan ve hormonları aşırı yüksek erkekler de bu yöntem ile hücre bulunarak çocuk sahibi olabilmişlerdir.

Benzer şekilde, bazı kalıtsal hastalıklarda da başarı oldukça düşmektedir. Genetik testler de bu konuda bize yardımcı olur. Daha önce yumurtalardan küçük bir doku parçası çıkarılmasıyla yapılan biyopsi, bu konuda ancak sınırlı bilgi vermektedir. Yine de, biyopsi ile yumurtaların sperm üretme kapasitesinin bilinmesi TESE sırasında hücre bulabilme şansı hakkında yönlendirici olabilir. Unutulmamalıdır ki, bu şekilde alınan biyopsilerin gerek erken evredeki bir tümörün yakalanması gerekse yumurtanın diğer doku kısımları hakkında bilgi vermesi bakımından ayrı önemleri bulunmaktadır. Sonuç olarak denilebilir ki, meni ile sperm hücresinin dışarı çıkmadığı her erkekte tüp bebek (ICSI) yapılmak üzere TESE işlemi denenebilir.

Eğer erkekte yumurtalarında sperm hücresi bulunamazsa veya bulunmasına rağmen sonradan kullanıldığı tüp-bebek uygulamasında başarılı olunamamışsa, aynı işlemin tekrar yapılması gerekebilir. Oysa TESE cerrahi bir girişimdir. Bu nedenle hastaya ikinci kez zahmet vermemek için ilk işlem sırasında bulunan hücrelerin bir kısmı, sonradan istenildiğinde yeniden kullanılmak üzere dondurularak saklanılabilir. Ama çok az sayıda hücre elde edilebilmişse bunların dondurulup-çözünmeleri esnasında canlılıklarını kaybetme olasılığı da vardır. O nedenle, TESE işleminin mümkün olduğu kadar kadından yumurta toplandığı günle aynı tarihte ya da bir gün önce yapılması ve böylece taze hücrelerin kullanılması tavsiye edilir. Spermin dondurularak saklanmasının bir faydası da, hücre bulunamayan olgularda kadının boş yere hazırlanmasından sakınılmış olunmasıdır.

Erkekte yumurtalardan sperm hücreleri alınarak tüp bebek işleminde kullanılması yönteminin başarılı olması, gerek kadında gerekse erkekte yumurta hücrelerinin sağlıklı olması ile ilgilidir. Erkeğin daha önceden muayene edilerek, spermini zenginleştirecek tedavilerin verilmiş olması, hiç kuşkusuz gebelik şansını önemli ölçüde artıracaktır. Spermin kalitesini bozan bazı faktörler arasında; menide enfeksiyon bulunması, iltihap hücrelerinin ya da immünolojik hücrelerin varlığıdır. Ayrıca genetik bozukluklar da önemli bir yer tutmaktadır. Uzun süre çok miktarda sigara içen erkeklerde de spermin kalitesinin ve buna bağlı olarak da gebelik gelişiminin bozulduğu bilinmektedir.

Varikosel olarak bilinen, yumurtalardan kirli kanı uzaklaştıran damarların genişlediği ve çalışmalarının bozulduğu durumda ameliyatla bu damarların bağlanması, tüp bebek uygulamalarında başarıyı artırmaktadır. İşte bu bozuklukların tedavi edilmeleri yumurtadan alınacak spermin daha sağlıklı olmasını sağlayarak, gebelik şansını yükseltir.

Seçilmiş bazı erkeklerde ise yumurtaları uyarıcı hormonlar verilerek, daha fazla sayıda ve daha kaliteli sperm hücreleri elde edilmektedir. Ancak bu tür tedavilerin en az 64 gün devam etmesi gerekir.

Yukarıdan da anlaşılacağı üzere, tüp bebek uygulamalarında kadının hazırlanması kadar erkeğin detaylı olarak incelenmesi ve uygun tedavilerin verilmesi, yumurtadan sperm elde edilirken tekniğe dikkat edilmesi de başarıda çok önemli bir yere sahiptir.