AMH Düşüklüğünde Tüp Bebek Ne Zaman Planlanmalı?

AMH Düşüklüğünde Tüp Bebek Ne Zaman Planlanmalı?
Op.Dr.Aziz İhsan Tavuz

AMH Nedir ve Neden İstenir?

Anti-Müllerian Hormon (AMH), yumurtalık rezervini değerlendirmek için kullanılan en önemli testlerden biridir. Rutin check-up sırasında ya da kadın doğum uzmanları tarafından zaman zaman talep edilebilir. AMH’nın düşük çıkması her zaman yumurta rezervinin düşük olduğu anlamına gelmez; bu nedenle ilk yapılması gereken ultrason ile yumurtalıkların değerlendirilmesidir.

Ultrasonda her iki yumurtalıkta toplam 5 ve altında folikül görülmesi düşük rezerv lehine yorumlanır.

Yaş, AMH’dan Daha Önemli Bir Faktör

Aynı AMH değerine sahip iki kadının yaşı farklıysa, tedavi planı da tamamen farklıdır:

43 yaşında AMH normal olsa bile yumurta kalitesi yaş nedeniyle düşebilir.
25 yaşında AMH düşük olsa bile kaliteli yumurta elde etme şansı daha yüksektir.

Bu nedenle değerlendirme sadece AMH ile yapılmaz, hastanın yaşı ve gebe kalma planları mutlaka göz önünde bulundurulur.

Ne Zaman Tüp Bebek Planlanır?

AMH düşüklüğünde:

✅ Rezerv hızlı azalıyorsa
✅ Gebelik planı erteleniyorsa
✅ Yaş ileri ise
✅ Eş faktörü eşlik ediyorsa (sperm sorunları vb.)

Tüp bebek düşünülmelidir.

Rezerv henüz çok düşük değilse ancak ileride gebelik planlanıyorsa yumurta/embriyo dondurma erken dönemde değerlendirilebilir.

UMUTSUZLUĞA Yer Yok!

Yumurta rezervi azalmış olsa dahi:

Yumurta var olduğu sürece şans vardır.
Genç hastalarda az yumurta bile yüksek kalite anlamına gelebilir ve 5. güne giden embriyo elde edilebilir.
Her düşük AMH sonucu erken menopoza girileceği anlamına gelmez.

Her ay birkaç yumurta büyüterek 50’li yaşlara kadar adet görebilen birçok kadın vardır.

Soru – Cevap Bölümü

Soru: AMH düşük ise hemen tüp bebek tedavisine başlanmalı mı?

Cevap: Her durumda tüp bebek şart değildir. Ancak rezerv azalması devam ediyorsa veya gebelik planı ertelenecekse önlem alınmalıdır. Takip yapılmalı, gerekirse dondurma ya da tüp bebek planlanmalıdır.

Soru: Azospermi olduğunda süreç daha mı zordur?

Cevap: Evet, erkek faktörü eklendiğinde süreç zorlaşabilir. Ancak mikro-TESE gibi gelişmiş yöntemlerle sperm bulunabilmekte ve tedavi planı kişiye özel yapılmaktadır. Daha önce sperm bulunamasa bile yeniden denenebilir.

Soru: AMH 0.1 ile 0.01 arasında büyük fark var mı?

Cevap: Her iki değer de düşüktür. Yine de yumurta çıkma ihtimali vardır. Bu nedenle kesin konuşulmaz. Tedavi beklentisi değişse de süreç benzer şekilde yönetilir.

Soru: AMH düşüklüğü yumurta kalitesini de düşürür mü?

Cevap: Yaş belirleyicidir.

Genç hastalarda az yumurtadan bile iyi kalite embriyo elde etmek mümkündür.
İleri yaşta kalite ve kromozom sağlığı riski artar.

Soru: Embriyo sayısından mı yoksa kalitesinden mi sonuç beklenir?

Cevap: Kalite her zaman daha önemlidir. Hedef; minimum denemeyle sağlıklı gebelik elde etmek, bu nedenle mümkünse en iyi embriyoyu seçmektir. Gerekirse genetik analiz yapılabilir.

Soru: Tedavide ilaç dozu unutulursa ne yapılmalı?

Cevap: Zaman kaybetmeden hekime haber verilmelidir. Bazı durumlar telafi edilebilirken bazıları tedavinin iptaline yol açabilir. Bu nedenle iletişim çok önemlidir.

Soru – Cevap Bölümü

Soru: “11 yumurta döllendi, sonunda 4 embriyo kaldı. Bu normal mi? Sperm kalitesi etkiler mi?”

Cevap: Sonuç; embriyoların gününe (3. gün mü, 5. gün mü), kadın yaşına, laboratuvar koşullarına ve sperm faktörüne bağlı değişir. Özellikle hareket sorunu/şüphe varsa sperm DNA hasarı ve testis USG değerlendirmesi gerekir. Gerekli durumlarda erkeği en az 3 ay hazırlamak (yaşam tarzı, antioksidan yaklaşım, varikosel tedavisi vb.) tüp bebek başarısını belirgin artırabilir; kimi zaman bu hazırlık sonrası doğal gebelik dahi görülebilir.

Soru: “Gebelikte (17. hafta) saç boyamak sakıncalı mı?”

Cevap: Genel olarak ciddi bir olumsuz etki beklenmez. Tercihen organik/içeriği daha sade ürünler önerilir; mümkünse kaçınılabilir ancak boyandıysa panik gerekmez. Esas olan stresi artırmamak ve hekim önerilerine uymaktır.

Soru: “Sperm DNA fragmantasyonu nedir; hangi düzey normaldir?”

Cevap: Spermde genetik materyalin kırık/hasarlı olma oranıdır. %10’a kadar değerler genellikle normal kabul edilir. Üzeri yüksek fragmantasyon sayılır ve tedavi/yaşam tarzı düzenlemeleri, gerekirse üroloji müdahaleleri (örn. varikosel) ile düşürülebilir. Yüksek fragmantasyon, tutunma sorunları ve erken kayıplar ile ilişkili olabilir.

Soru: “27 yaş, AMH 1.67, ilk deneme kimyasal gebelik. İkinci deneme öncesi ne yapılmalı?”

Cevap: Yaş genç ve rezerv iyi; çoğu olguda çözülebilir bir kilit nokta vardır.

Erkek faktörü: Sperm parametreleri, DNA hasarı; sigara mutlaka sorgulanmalı.
Rahim/tüpler: Hidrosalpenks, adenomyosis gibi tutunmayı engelleyebilecek durumlar.
Sistemik durumlar: Tiroid, glukoz metabolizması, bağışıklık/pıhtılaşma parametreleri.
Bu başlıklar optimize edildiğinde başarı şansı artar.

Soru: “PRP ve Eksozom yumurtalık için fark yaratır mı?”

Cevap:

PRP: Kan pulcuklarından zengin plazma. Mevcut çalışmalarda rezerv/kalite/blastokist oranlarında belirgin ve tutarlı artış göstermemiştir.
Eksozom: Kök hücre kaynaklı sinyal paketçikleri. Son yıllarda deneysel olarak kullanılmaktadır. Bazı vakalarda folikül gelişimi gözlenebilse de %100 etkili, kesin çözüm değildir. Uygun hastada, makul maliyetle denenebilir; etkinliğe dair daha güçlü bilimsel veriye ihtiyaç vardır.

Soru: “48 yaşında 15 oosit, 4 blastokist; ilk transfer olumsuz. Progesteron düzeyim kanda yükselmedi, iğne mi kullanmalıyım?”

Cevap: Vajinal progesteron fitilleri, rahim içinde çok yüksek doku düzeyleri oluşturur; bu nedenle kandaki düzeyi düşük seyredebilir ve bu istenen bir durumdur. Klinik uygulamada çoğunlukla fitil + enjeksiyon birlikte verilir.
Asıl belirleyici 48 yaşta embriyo anöploidisi riskinin >%95 olmasıdır; bu yaş grubunda sürdürülür gebelik olasılığı doğal olarak %1–3 aralığındadır. Başarı beklentisi buna göre ayarlanmalıdır; sorun çoğu kez progesteron değil, embriyo kromozom yapısıdır.

Soru: “AMH düşükse erken menopoza girer miyim? AMH değişir mi?”

Cevap: AMH düşük olması = hemen menopoz anlamına gelmez. Kadın aylar/ yıllar boyunca az sayıda folikülle adet görebilir. AMH ve aylık folikül sayısı dalgalanır; farklı günlerde farklı sonuçlar alınabilir. Bu nedenle nihai değerlendirmede ultrason (antral folikül sayımı) daha güvenilirdir.
Örnek: 0.89’dan 1.13’e değişim, klinik olarak benzer bir aralıktır; 38 yaş gibi zaman kritik yaşlarda gecikmeden plan yapılması önerilir.

AMH Dalgalanır: Tek Sonuca Takılmayın

AMH değeri günler arasında dalgalanabilir; tek bir ölçümle nihai karar verilmez. Asıl belirleyici, ultrasonla antral folikül sayımı (AFC) ve klinik bağlamdır. 30 yaşında, ultrasonda antral folikül görülmeyen bir hastada bile yakın aralıklı takip (7–10 günde bir ultrason ya da estradiol izlemi) ile yakalanan folikül uygun zamanda uyarılarak toplanabilir.

“Bekleyelim, DHEA kullanalım” Yaklaşımı Neden Yanıltıcı?

DHEA verip aylarca beklemek çoğu vakada zaman kaybıdır. Rezervi sınırlı genç hastalarda doğru yaklaşım, ritmik takip + doğru zamanda başlama stratejisidir. Yumurtayı yakalamak ve toplamak esastır; pasif bekleme değil.

Korku ve Bilgi Kirliliği: Dil Önemlidir

“Kist” ifadesi çoğu zaman çatlamamış folikül anlamına gelir; çoğu kendiliğinden kaybolur. Gereksiz korku ve ameliyat söylemleri hastayı yıpratır.
Tüp bebek süreci, günlük yaşamı genellikle tamamen durduran bir süreç değildir; planlı, adım adım ilerleyen bir tedavidir. Şeffaf bilgilendirme, stresi ve tedaviye dirençli duyguları azaltır.

Soru – Cevap Bölüm

Soru: “AMH 0.2 idi, iki hafta sonra 0.12 çıktı. Bu ne anlama gelir?”

Cevap: AMH dalgalanır; tek başına karar kriteri değildir. Düzenli USG/estradiol takibiyle folikül gelişim dönemi yakalanmalı ve zamanında tedaviye başlanmalıdır.

Soru: “30 yaş, bekâr; ultrasonda folikül yok. Ne yapmalı?”

Cevap: 7–10 günde bir USG ya da estradiol izlemi planlanır. Gelişim saptandığında erken ve hedefli uyarı ile yumurta toplanabilir. Genç yaşta elde edilecek her bir oosit, yüksek canlı doğum potansiyeli taşır.

Soru: “DHEA kullanıp 2–3 ay bekleyelim mi?”

Cevap: Genel yaklaşım olarak oyalanma yaratır; aktif, yakın takip–yakalama stratejisi daha etkindir. Zaman burada en kritik değişkendir.

Soru: “Tüp bebek çok zor/yorucu mu?”

Cevap: Planlı bir yol haritasıyla günlük hayat çoğu hastada sürdürülebilir. Tedavinin aşamaları, beklentiler ve alternatifler açıkça anlatıldığında stres azalır, uyum ve çoğu zaman başarı artar.

Soru: “26 yaş, bekâr; FSH 16. AMH bekleniyor. En kötüsünde ne önerilir?”

Cevap: Genç yaş en güçlü avantajdır. Oosit dondurma ile doğurganlık proaktif olarak korunabilir. Bu, “rezerv düşer mi?” kaygısını azaltır; gerekirse ileride kullanılabilir.

Soru: “AMH yüksekse (PCOS), yumurta üzerinde etkisi nedir?”

Cevap: AMH yüksekliği PCOS’ta sık görülür. Klinik olarak bizi ilgilendiren, olgunlaşma zamanlamasıdır; çatlatma/ toplama hekimin planlamasıdır. Hastanın kaygılanacağı bir durum değildir.

Soru: “Yumurta toplama öncesi yumurtayı ultrasonla görebilir miyiz?”

Cevap: Ultrasonda gördüğümüz yapı foliküldür; içindeki oosit mikroskobiktir ve ultrasonla görülemez. Oosit varlığı/olgunluğu, estradiol uyumu ve toplama sonrası laboratuvar değerlendirmesiyle anlaşılır (GV/M1/M2 sınıflaması). Amaç, M2 (olgun) oosit oranını ve 5. gün embriyo gelişimini artırmaktır.

Soru: “26 yaş, AMH 0.010; sol overde folikül görüldü, diğerinde yok. Ne önerilir?”

Cevap: Çok yakın takip ve doğru anda başlanan uyarı ile yakalanan her folikül değerlidir. Genç yaş nedeniyle tek oositten dahi kaliteli embriyo/gebelik şansı mümkündür. Süreç, sabır + ritmik takip gerektirir.

Vermiş olduğu değerli bilgiler için Op.Dr.Aziz İhsan Tavuz a teşekkür ederiz

****

Bizi instagram ve Facebook tan da takip edebilirsiniz.