Sperm Testi Değerlendirme. Normal Değerler Ne olmalı?

Sperm Testi Değerlendirme. Normal Değerler Ne olmalı? Op.Dr.Tansel Kaplancan

Op. Dr. Tansel Kaplancan ile gerçekleştirilen yayında erkek infertilitesi, sperm analizi, DNA hasarı, varikosel ve azospermi gibi konular bilimsel ve anlaşılır bir dille detaylı olarak ele alındı. Bu makalede, yayında değinilen temel bilgileri özetle sunuyoruz.

Sperm Testinin Önemi ve Değerlendirme Kriterleri

Erkek faktörüne bağlı kısırlık değerlendirmesinde sperm analizi temel rol oynar. Sperm hücresi, mikroskopla 400 kat ve üzerinde büyütme ile incelenebilir. Toplumda sık yapılan bir yanlış ise meni ve spermin aynı şey olarak düşünülmesidir. Meni, boşalma sırasında dışarı atılan toplam sıvıyı ifade ederken; sperm, bu sıvının yalnızca %10-15’lik kısmını oluşturur.

Sperm testinde dikkat edilmesi gereken kriterler şunlardır:

Perhiz süresi: 3-4 günlük cinsel perhiz idealdir. Daha uzun veya kısa süreler test sonuçlarını yanıltabilir.
Volüm: 2 ml ve üzeri normal kabul edilir. Daha düşük volümler tıkanıklık, daha yüksek volümler ise enfeksiyon göstergesi olabilir.
Sayı: Dünya Sağlık Örgütü (WHO) referansına göre 15 milyon/ml üzeri normaldir.
Hareketlilik: Toplamda %60 hareket beklenir. Hızlı ve yavaş ileri hareketli sperm oranı da önemlidir.
Morfoloji (şekil): Kruger kriterlerine göre %4 ve üzeri normal kabul edilir.
Vitalite (canlılık): %60-70 canlılık oranı istenir.
Fruktoz ve çökelti (pellet) varlığı: Özellikle azospermi şüphesinde önem taşır.

Sperm Testinde Yanıltıcı Noktalar

Tek bir sperm testi ile karar verilmemelidir. Farklı laboratuvarlarda en az iki kez test yapılmalı ve ortalama değerler dikkate alınmalıdır. Morfoloji 1-2 gibi düşük değerlerde doğrudan tüp bebek yapılmamalı; üroloji uzmanı tarafından değerlendirme önerilmelidir.

DNA Fragmentasyon Testi Ne Zaman Gerekir?

Embriyoların 5. güne ulaşamaması, kaliteli embriyoların tutunamaması, tekrarlayan düşükler gibi durumlarda sperm kaynaklı DNA hasarı ihtimali düşünülmelidir. Bu test, sperm içindeki genetik materyalin bütünlüğünü değerlendirir. %10’un altında normal kabul edilir.

Varikosel ve Etkileri

Varikosel, testis damarlarının genişlemesi ve kirli kanın testiste birikmesi ile oluşur. Bu durum sperm kalitesini zamanla bozabilir. Varikosel ilk olarak hareketliliği, ardından morfolojiyi ve son aşamada sperm sayısını olumsuz etkiler.

Ameliyat kararı tüm varikosel vakalarında verilmez. Testis hacmi küçülen, ağrı yaşayan veya ileri sperm bozukluğu olan bireylerde ameliyat daha sık tercih edilir. Doğru tanı için hem yatarak hem de ayakta yapılan renkli doppler ultrason önerilir.

Azospermi ve Tedavi Yöntemleri

Azospermi, meni örneğinde hiç sperm hücresi bulunmaması durumudur. Bu tanıda öncelikle hormon testleri ve genetik değerlendirmeler yapılmalıdır. Tedavi seçenekleri şunlardır:

Hormon tedavisi: Özellikle hipo-hipogonadizm vakalarında etkilidir.
MikroTESE: Testisten mikroskop eşliğinde sperm arama işlemi. %52 oranında sperm bulunabilir.
İlaç destekleri: Gonal-f, ovitrelle gibi ilaçlar sınırlı sürelerle kullanılabilir. Etkinliği kişiden kişiye değişir.

Spermatit ve Manipülasyonlar

Laboratuvarlarda “spermatit ilerliyor” gibi yanıltıcı yorumlara dikkat edilmelidir. Bu yorumlar bilimsel dayanaklardan çok hastayı tutmaya yönelik olabilir. Spermatitler olgun sperme dönüşemez.

Kök Hücre, PRP ve Yeni Yöntemler

Kök hücre ve PRP uygulamaları erkek kısırlığında henüz bilimsel olarak kanıtlanmış fayda göstermemiştir. Egzozom uygulamaları umut vaat eden bir alandır ancak her hasta için uygun değildir.

Erkek infertilitesinde değerlendirme süreci dikkatle yürütülmelidir. Sperm testleri yalnızca sayı ve hareket değil, morfoloji, canlılık, DNA bütünlüğü gibi birçok parametreyle birlikte yorumlanmalıdır. Tedavi süreci kişiye özel planlanmalı, acele karar verilmemeli ve gerektiğinde multidisipliner yaklaşım uygulanmalıdır.

Op. Dr. Tansel Kaplancan’ın da belirttiği gibi; doğru zamanda, doğru tanı ve doğru tedavi ile pek çok zorlu vaka çözülebilir. dedi.

Vermiş olduğu değerli bilgiler için Op.Dr.Tansel Kaplancan’a teşekkür ederiz.
*****

Canlı Yayında Sorulan Sorular ve Cevaplar

Soru: Morfoloji 1 çıkması problem mi?
Cevap: Evet, morfoloji değeri en az %4 olmalı. 1 çok düşüktür ve sperm yapısını bozan nedenlerin araştırılması gerekir.

Soru: DNA fragmentasyon testi kimlere yapılmalı?
Cevap: 5. güne ulaşamayan embriyolarda, tutmayan 5. gün embriyo transferlerinde, tekrarlayan düşüklerde ve genetik testte olumsuzluk varsa mutlaka yapılmalı.

Soru: Varikosel ameliyatından sonra sperm testi ne zaman verilir?
Cevap: Ameliyattan sonra 3., 6., 9. ve 12. aylarda sperm testi yapılmalı. Doğal gebelik bekleniyorsa 6-9 ay içinde beklenir.

Soru: Prolistem ilacı herkese veriliyor mu?
Cevap: Hayır, sadece seçilmiş hastalara, dosyası detaylı incelenerek verilir. Her hastada etkili olmayabilir.

Soru: Kök hücre tedavisi işe yarıyor mu?
Cevap: Bilimsel olarak etkinliği kanıtlanmamıştır. Şu an erkek kısırlığında etkili olduğu gösterilememiştir. Egzozom adlı yeni bir yöntem daha umut vericidir.

Soru: İnmemiş testis 40 yaşında indirilirse fayda olur mu?
Cevap: Hayır, üretkenlik açısından faydası olmaz. Sadece kanser riski takibi ve kozmetik nedenlerle yapılabilir.

Soru: Mikrotese başarısız oldu, tekrar denemeye değer mi?
Cevap: Evet. Dışarı sperm çıkışı varsa, yeniden deneme ve detaylı analiz sonrası başarı sağlanabilir.

Soru: Morfoloji sıfır ise tek çare tüp bebek mi?
Cevap: Morfoloji sıfırsa farklı laboratuvarlarda tekrar edilmeli. Bazen embriyolog kaliteli sperm seçebiliyorsa gebelik elde edilebilir. Öncesinde mutlaka tedavi önerilir.

Soru: Hiperhipo hastalarında başarı oranı nedir?
Cevap: %35-52 oranında sperm bulunabilir. Tedaviye yanıt veren vakalarda normal gebelik dahi görülebilir.

Soru: Azospermi hastasıyız, ne yapmalıyız?
Cevap: Ameliyat geçmişi, test sonuçları ve hormon düzeyleri incelenmeli. Azospermi tanısı bazen yanlış konulabiliyor.

Soru: Mikroplazma pozitifliği sperm çıkışını durdurur mu?
Cevap: Evet, enfeksiyon geçmeden işlem yapılmamalı. Mikrobun tamamen yok olduğu testlerle doğrulanmalı.

Soru: Az CD delesyonu olan birinde mikrotese etkili olur mu?
Cevap: Sperm varsa, mikrotese ile daha iyi sperm bulunabilir. Ancak öncesinde dondurulabilir sperm ayıklanmalı.

Soru: İnmemiş testisli azospermi hastasıyız, tedavi şansı var mı?
Cevap: Yaş geç ise indirmenin üretkenliğe faydası olmaz. Ancak testis takibi için kozmetik amaçla ameliyat yapılabilir.

Soru: Eşim orşit geçirdi, ben yumurtalık uyarımıyla cevap alamıyorum. Ne yapmalıyız?
Cevap: Testler değerlendirilmeli. Belki tek yumurtayla bile gebelik sağlanabilir. Ön değerlendirme mutlaka yapılmalı.

Soru: AMH 0.17 ile tüp bebek yapılabilir mi? Cevap: AMH değil, yumurta sayısı önemlidir. 0.1 ile bile gebelik elde edilen vakalar vardır.

Soru: Hiper hipo hakkında bilgi verir misiniz? Cevap: Hipo: hormon eksikliği, tedaviyle yanıt alınabilir. Hiper: hormon var ama testis cevap vermez, daha zordur. Önce ilaç tedavisi, sonra ameliyat değerlendirilir.

Soru: Round spermatit bulunan hastada mikrotese ile sperm çıkar mı?
Cevap: %52 oranında başarı vardır. Ancak öncesinde en az 3 ay ilaç tedavisi uygulanmalıdır.

Soru: Morfoloji düşük, sperm sayısı az ama tüp bebek yapıldı. Başarısız oldu. Ne önerirsiniz?
Cevap: Bu tip durumlarda androlojik değerlendirme yapılmalı, DNA hasarı ve varikosel gibi durumlar araştırılmalıdır.

Soru: Varikosel olan herkese ameliyat gerekir mi?
Cevap: Hayır. %60 oranında varikosel olanlar doğal yolla çocuk sahibi olabilir. Sadece sperm parametreleri bozuksa, ağrı varsa ya da testis küçülmüşse ameliyat düşünülmeli.

Soru: SA, SB, SC gibi sınıflandırmalar ne anlama gelir?
Cevap: Bunlar bilimsel sınıflamalar değil, bazı laboratuvarların hastayı tutmak için yaptığı manipülasyonlardır. Gerçek spermatit olgun sperme dönüşemez.

Soru: İnmemiş testis olan biri sperm verir mi?
Cevap: Eğer testis uzun süre içeride kalmışsa (30-40 yaş gibi) sperm üretme ihtimali düşüktür. Ancak bazı özel durumlar dışında tedavi fayda etmez.

Soru: Morfoloji sıfır çıktı ama embriyolog iyi ise yine de başarı olur mu?
Cevap: Evet, laboratuvarda morfoloji sıfır gözükse de embriyolog kaliteli sperm seçebiliyorsa tüp bebek başarılı olabilir.

Soru: Eksozom uygulaması nedir?
Cevap: Yeni bir yöntemdir. Bazı erkek kısırlığı vakalarında fayda sağlayabilir. PRP ve kök hücreye göre daha umut verici sonuçlar elde ediliyor.

Soru: Tüp bebekte ilk deneme başarısız oldu. Kadın neden adet göremez?
Cevap: Bu sorular kadın doğum uzmanları tarafından değerlendirilmelidir. Üroloji dışındaki alanlara doktorlar karışmamalıdır.

Soru: Azospermi hastasıyız, tüp bebek yapılabilir mi?
Cevap: Önce sperm bulunup bulunmadığına, varsa testis içinden alınabilirliğine bakılmalı. Ameliyat yapılmadan azospermi demek yanıltıcı olabilir.

Soru: Orşit geçiren bir erkekte tüp bebek şansı olur mu?
Cevap: Orşit sperm üretimini bozabilir ama detaylı inceleme ile bazı durumlarda tedavi mümkün olabilir.

Vermiş Olduğu değerli bilgiler için Op.Dr.Tansel Kaplancan’a teşekkür ederiz.
****