Yumurta Canlandırma Tedavileri. Dr.Emin Haqverdiyev

Tüp bebek tedavisinde “yumurta canlandırma” (tetikleme, uyandırma) yöntemleri, doğal döngüde dominant hale gelen birkaç yumurtayı çoğaltmak yerine, tüm foliküllere “hak tanıyarak” toplu bir uyarı vermeyi amaçlar. Normalde her kadının doğuştan yaklaşık 300.000 civarı yumurtası kalır; IVF’de bu sistemi hackleyerek bir siklusta 10–20 civarı yumurta elde edebiliyoruz. Ancak bazen genetik veya sistemik nedenlerle yumurta rezervi hızla tükenebilir, genç yaşta erken menopoz tablosu ortaya çıkabilir. Bu durumda, genetik yatkınlık (ailesinde erken menopoz öyküsü), sistemik hastalık veya henüz tam açıklanamayan sebeplerle koruyucu hekimlik ve erken müdahale kritik önem taşır.

Preventif Yaklaşım ve Erken Koruma:
Kadınların adet görmeye başladıktan sonra ultrason takibi ve AMH ölçümleriyle rezerv takibi yapılmalı; 30’lu yaşlarda yumurta dondurma önerisi düşünülmeli. Yaşı ilerlemiş hastalarda yumurta kalitesini korumak veya artırmak için Akdeniz diyeti, düzenli kardiyo egzersizleri ve dengeli bir beslenme programı; sigara, alkollü içki ve pestisit riski yüksek gıdalardan kaçınma önerilir.

AMH Testinin Rolü:
AMH, rezerv tahmini için benzin deposu göstergesi gibi düşünülse de tek başına yeterli değildir; laboratuvar standardizasyonu ve ultrason korelasyonu şarttır. Aynı laboratuvarda tekrarlı ölçümler rezerv takibine ışık tutar.

Yumurta Gençleştirme Yöntemleri:
– PRP (Platelet Rich Plasma): 2019’dan beri uygulanan PRP, erken menopoz ve 40 yaş altı gruplarda yüz güldürücü sonuçlar veriyor.
– Ekzozom (Exosome) tedavisi: Hücre dışı veziküllerle gen düzenleyici moleküller veriliyor; PRP ile kombine edildiğinde, yumurtanın içine eşit dağılması sağlanıyor.
Her iki yöntemin etkinliğini görmek için istatistiksel olarak yeterli hasta sayısına ulaşılması bekleniyor.

Laboratuvar ve Kalite Kontrol:
Bakü’deki laboratuvarlar, Türkiye’deki yönetmeliklere uygun şekilde denetleniyor. Üst düzey kalite kontrol mekanizmaları ile güven inşa ediliyor; sıcak zincir kurallarına uyan taşıma ve saklama protokolleri uyguluyoruz.

Genetik Tarama ve Sperm Analizleri:
Tek başarısızlık sonrası, özellikle 35 yaş üzeri hastalarda PGT (genetik tarama) önerilir. Spermin morfolojisi ve DNA fragmantasyon testi (SPF) ile olası erkek faktörü araştırılır; ağır kusurlarda çip (PICSI/IMSI) yöntemleri kullanılabilir.

İmmünolojik Yaklaşımlar:
– Endometrial scratching (“rahim içi çizik”): Geleneksel yöntem olarak tartışmalı, makrofaj aşısı kadar etkili bulunmuyor.
– Makrofaj aşısı: Endometrium örneklerinden hazırlanan aşı, hücreler arası iletişimi kolaylaştırarak implantasyon şansını artırmayı amaçlıyor. Ancak erken düşük riskini de takip etmek gerekiyor.

Tüpler, Miyom ve Spiral Kullanımı:
– Tüp cerrahisi sonrası tüp açıklığını doğrulamak için HSG (rahim filmi) şarttır; ultrason tüp patolojisini göstermez.
– Büyük miyomlu hastalarda spiral (rahim içi araç) kesinlikle önerilmez; yabancı cisim reaksiyonu ve yer değiştirme riski yüksek.

Yayında Sorulan Sorular ve Cevaplar

Soru: Üç kez tüp bebek denedim; morfolojik olarak sorun yok, polikistik over var, genetik tarama yaptırmak istemiyoruz. Ne önerirsiniz?
Cevap: 35 yaş altıysanız, PGT’ye alternatif olarak sperm DNA fragmantasyon testi (SPF) ve çip yöntemiyle yeni bir deneme yapmayı öneririm. Tek başarısızlık sonrası, yaşınız 35’in üzerindeyse mutlaka genetik tarama düşünmelisiniz.

Soru: Talasemi taşıyıcısı için nasıl bir yaklaşımınız var?
Cevap: PGT ile talasemi taşıyıcılığı olan ailelere uygun embriyoları seçerek sağlam bebek doğumuna katkı sağlıyoruz; bu yöntem kemik iliği nakli bekleyen kardeş için umut oluyor.

Soru: Miyomu olan hastalara spiral takılır mı?
Cevap: Büyük miyomlu veya miyom sahası fazla hastalara spiral önerilmiyor; rahim içi araçlar rahim duvarına zarar verebilir. Alternatif korunma yöntemleri düşünülmeli.

Soru: 24 yaşındayım, 11 aylık evliyiz ve hamile kalamadık. Ne yapmalıyız?
Cevap: Öncelikle gebelik beklemesi normal kabul edilen ilk 12 ayı tamamladınız. Endişe ediyorsanız ultrason ve sperm analizleri ile kapsamlı bir değerlendirme yapmayı öneririm; gerekli görülürse ileri tetkiklere (HSG, hormon profili) geçilir.

Soru: 38 yaşındayım, yumurta kalitem düşük. Ne önerirsiniz?
Cevap: 40 yaş altı gruptasınız; PRP ve exosome kombinasyonuyla yumurta gençleştirme yöntemlerimizden fayda görebilirsiniz. Bu yöntemler, düşük kaliteli embriyoların sayısını artırmayı hedefliyor.

Soru: AMH 0.1 iken 11 yumurta toplandı, sadece bir tanesi döllendi. Bu tutarsızlık normal mi?
Cevap: AMH tek başına “depo göstergesi”dir, kaliteyi bire bir yansıtmaz. Sperm DNA fragmantasyon testi ve PRP destekli bir sonraki denemede hem sperm hem yumurta hazırlığını optimize etmek lazım.

Soru: Embriyo transferi öncesi endometrium scratched veya embriyo glue uygulayalım mı?
Cevap: Geleneksel scratching etkisi sınırlı; tercihimiz makrofaj aşısı ile birlikte uygulamak. Makrofajlar, tutunmayı destekleyici ortamı güçlendiriyor.

Soru: Tüp (tubal) ameliyatı sonrası ne zaman boru açıklığı kontrolü yapılır?
Cevap: Borunun işlevselliğini HSG (rahim filmi) gösterir; ultrason ise patolojiyi saptamakta yetersiz kalır.

Soru: AMH 0.1 olan, adet görmeyen bir hastanın PRP veya exosome ile anne olma şansı var mı?
Cevap: 35 yaş altıysanız, PRP/exosome denemeye değiyor; 40 yaşın üzeri için başarı şansı %10–20 civarında kaldığı için donör ovum düşünebilirsiniz.

Soru: Spermi 6 milyon, %5 morfoloji ve %65 DNA hasarı var. Tüp bebek önerdiler. Ne yapalım?
Cevap: Antioksidan tedavi (çift antioksidan kullanımı) ve çip (PICSI/IMSI) yöntemini öneririm; hem sperm hem yumurta kalitesi optimize edilerek embriyo kalitesi yükseltilebilir.

Soru: Birkaç kez tüp bebek denedik; hem spermde morfolojik bozukluk hem de polikistik over var; genetik tarama yaptırmak istemiyoruz. Ne önerirsiniz?
Cevap: 35 yaşın altındaysanız genetik taramadan kaçınarak önce sperm DNA fragmantasyon testi (SPF) yapın; eğer ciddi kusur yoksa çip (PICSI/IMSI) yöntemiyle tekrar deneyin. 35’in üzerindeyseniz ise embriyoları PGT ile tarayarak ilerlemenizi öneririm.

Soru: Talasemi taşıyıcısıyım; bu durumda ne yapmalıyım?
Cevap: PGT kullanarak talasemi taşıyıcısı olmayan embriyoları seçebiliriz; böylece hem bebeğiniz sağlıklı doğacak hem de ailede nakil ihtiyacı olan kardeş için uygun genetik yapıyı sağlamış olacağız.

Soru: Miyomlu hastalara spiral (rahim içi araç) takılır mı?
Cevap: Büyük veya çok sayıda miyomu olan hastalara spiral takılmasını önermiyoruz; hareket eden miyomlar rahim içi araçlarla sorun yaratabilir. Korunma için alternatif yöntemlere yönelmek daha güvenli.

Soru: 24 yaşındayım, 11 aydır evliyim ama hamile kalamadık. Ne önerirsiniz?
Cevap: İlk bir yıl içinde doğal yolla gebelik olma ihtimali yüzde 80 civarında; isterseniz ultrason ve sperm analizleriyle değerlendirme yapalım. Eğer klinik bulgu varsa HSG (rahim filmi) ve hormon incelemelerine geçebiliriz.

Soru: 38 yaşındayım, yumurta kalitem düşük. Ne önerirsiniz?
Cevap: 40 yaş altı gruptasınız; PRP ve exosome kombinasyonuyla yumurta gençleştirme yöntemlerimizden fayda görme ihtimaliniz yüksek. Bu protokoller, düşük kaliteli embriyoların sayısını ve kalitesini artırmayı hedefliyor.

Soru: AMH 0.1 iken 11 yumurta toplandı ve sadece biri döllendi; AMH testi daha önce yapılmalı mıydı?
Cevap: AMH tek başına rezervin “benzin deposu” göstergesidir, kaliteyi birebir yansıtmaz. Ölçümü, aynı laboratuvarda tekrarlamak ve ultrason bulgularıyla korele etmek lazım. Bir sonraki denemede sperm DNA fragmantasyonu ve PRP destekli protokollerle hem sperm hem yumurta optimizasyonu yapmanızı öneririm.

Soru: Sperm sayım 6 milyon, %5 morfoloji, %65 DNA hasarı var; tüp bebek önerdiler. Ne tedavi önerirsiniz?
Cevap: Çift antioksidan tedavisiyle oksidatif stresi azaltıp sperm kalitesini yükseltelim, ardından çip (PICSI/IMSI) yöntemiyle sadece en kaliteli spermleri seçerek embriyo kalitesini artırmanızı öneririm.

Verdiği bilgiler için Dr.Emin Haqverdiyev e teşekkür ederiz.