Embriyo kalitesi mi yoksa sperm ve yumurta kalitesi mi?
| Bir embriyo nasıl oluşur? Bir oosit (yumurta) ve bir spermin birleşmesinden oluşur değil mi? O halde ‘embriyo kalitesi’nden bahsettiğimiz zaman gerçekte embriyoyu oluşturan bu iki gametin (yani yumurta ile spermin) kalitelerinin bileşiminden söz ediyoruz demektir. Yani gametler ne kadar kaliteli ise oluşacak olan embriyo da o kadar yüksek kalitede olup doğumla sonlanan bir gebelik oluşturma şansı o kadar çok olacaktır. Bu nedenle artık biz embriyologların ve bu konuda çalışan bilim insanlarının günümüzde daha çok odaklandığı konu embriyo kalitesinden ziyade gamet kalitesidir. İşte problem de burada başlıyor! Günümüzde bizlere herhangi bir gametin diğerinden daha çok ya da az kaliteli olduğunu güvenilir olarak gösteren bir test ne yazik ki bulunmuyor. Araştırmalar da böyle testlerin geliştirilmesi üzerine yapılıyor. Sizler de bu yüzden ‘sperm mıknatısı’, ‘sperm büyütme-IMSI’ gibi üzerinde çalışılan yöntemler hakkında devamlı bir şeyler duyuyorsunuz. Ben sizlere bu testler güvenilmez demiyorum, ama ilk olarak diyorum ki; bu testlerin herhangi birinin kesin sonuç verdiğine dair bir bulgu yoktur, yani ‘A’ testini yaparsaniz mutlaka daha iyi sonuç alırsınız demek mümkün değildir. İkinci olarak diyorum ki bu çalışmaların yöntemleri tartışmalıdır. Çünkü yapılan testlerde iki ya da daha fazla değişken vardır, yani sadece bir parametre değişken olup diğer parametreler sabit değildir. Şöyle ki; farzedelim IMSI (sperm büyütme) yöntemini test ediyorsunuz; deneyi yaparken bazı yumurtalara IMSI ile seçilen, diğerlerine ise IMSI kullanılmadan seçilen spermler ile mikroenjeksiyon yapıyorsunuz. Buradaki değişken sperm hücreleri değil mi? Hayır değil! Yumurta hücrelerine ne oldu? Onlar da birbirinden farklı! Yukarıdaki paragrafa döner ve bir kez daha okuduklarımı incelerseniz ‘bir embriyo iki gametin birleşiminden oluşur’ ifadesini bulacaksınız. O halde bu deney yanlış bir çalışma yöntemiyle yapılmıştır. İşte sevgili okurlar, sizin okuduğunuz haberlerde çıkan sonuçların neredeyse tamamı bu şekilde yanlış çalışma yöntemleriyle yapılmış deneylerin sonuçlarını yansıtmaktadır. O halde en azından şu soruları sormak gerekir; (1) Yumurta ve sperm hücrelerinin embriyo gelişimine katkıları nelerdir? Gamet kalitesi ile anlatılmak istenen nedir? (2) Bu deneylerin doğru yöntemi nedir? Önce ikinci soruyu yanıtlayalım; çok basit! Her iki gamet de çalışma sırasında değişken olmayacak, yani sperm üzerine çalışıyorsanız, spermi içine mikroenjeksiyon ile yerleştirdiğiniz yumurtaların kaliteleri birbirinin aynı olacak! Ancak o zaman denebilir ki ‘benzer yumurtalara “A” yöntemi kullanılarak ya da geleneksel yöntemle seçilen sperm hücrelerinin mikroenjeksiyonu sonucu elde edilen embriyolar karşılaştırıldığında “A” yöntemi ile seçilen spermlerin daha yüksek kalitede embriyolar oluşturduğu izlendi’. Kısaca “A” yöntemi ile spermi seçersek geleneksel yönteme göre daha kaliteli embriyo ederiz! Sevgili okurlarım, elbette bu yazdıklarımı sadece ben düşünmüyorum ya da sadece benim bilgim değil. Dünyada bunları bilen birçok araştırmacı ve embriyolog var. O halde neden deneyler yukarıda yazıldığı gibi yapılmıyor ve size gerçek bilimsel değeri olan veriler sunulmuyor? Bu sorunun yanıtı da yukarıdaki paragraflarda gizli. Çünkü ‘gamet kalitesi’ henüz tam olarak tanımlanamıyor. Unutmayınız ki yıllarca embriyo kalitesi üzerine odaklandığımızı belirttim, gametlerin aralarında ‘kalite’ anlamında ne kadar çok fark olduğunu yeni farkediyoruz. Tabii ki bizim bu farkı anlamamızda gelişen tıp ve moleküler biyoloji, genetik gibi bilim dallarının büyük katkısı oldu. Ve umuyorum, hatta sanıyorum ki önümüzdeki birkaç yıl içinde ‘gamet kalitesi’ tanımlaması üzerinde çok yol alacağız, çok daha başarılı ve bilimsel, gerçekçi tanımlamalar yapacağız. Gelecek yazımdan başlayarak ‘gamet kalitesi’ hakkında ne bildiğimi(zi) anlatacağım. Ve eğer şekil, miktar ya da hareketlilik gibi günümüzde en sık kullanılan parametrelerden bahsedeceğimi sanıyorsanız çok yanılıyorsunuz… Bilimsel eleştiri ile değerlendirelim, her söyleneni olduğu gibi kabul etmeyelim. Sağlıkla kalın
|
